Yidir (25 tuber 1949 - 2 mayyu 2020), (isem-is n tidet: Ḥamid Ceryat) d acennay Aqbayli ilulen deg useggas n 1949 deg taddart n At Laḥsen (tama n At Yenni) di tmurt n Yiqbayliyen, Yeɣra taɣul n tesnakalt acku iɣil ad yexdem deg n usufeɣ d tmguri n upitrul maca yufa-d iman-is deg wannar n ccna. Deg useggas n 1973 yebda aberid-is s ugacur imi yella d imeddzi n yiwet n tnaẓurt n ccna deg umaṭaf n Teqbaylit. Icna-d imiren tizlit-is yettwasen deg umadal A Baba-inub.

Yidir
Tameddurt
Isem-is ummid El Hamid Cheriet d Ḥamid Ceryat
Talalit Larebɛa Nat Yiraten, 25 Tuber 1945
Taɣlent Lezzayer
Fransa
Tagrawn n uzdar Leqbayel
Lmut 18e arrondissement de Paris (fr) Suqel, 2 Mayyu 2020
Ideg n uẓekka cimetière du Père-Lachaise (fr) Suqel
Grave of Idir (en) Suqel
Tamentilt n tmekkest isragen igamanen (pneumopathie (fr) Suqel)
Tiɣri
Tutlayin Taqbaylit
Tafransist
Amahil
Amahil auteur-compositeur-interprète (fr) Suqel
Artistic movement musique berbère (fr) Suqel
folk (fr) Suqel
musique du monde (fr) Suqel
Dduzan n lmusiqa snitra
flûte (fr) Suqel
taderbukt
Record label Wrasse Records (fr) Suqel
IMDb nm1216765
idir-officiel.fr
Asumen n Yidir

Kra iseggasen seld 1973, isufeɣ-d angul-is (CD) amenzu, anda llant tuɣac izuznen mannect n tsuta: A baba-Inu ba, Isefra, Ssendu, Azger, Muqleɣ, Zwitt rwitt, Cfiɣ, Azwaw, Tagrawla, Ers-d a yiṭes, Tiḍri n wegdud akw d Tamacahutt n tsekkurt. Deg useggas n 1979, isufeɣ-d aḍebsi-ines wis sin : A yarrac Nneɣ. Yeqqim azal n mraw kuz (14) iseggasen d amek i d-yerna aḍebsi wis krad, azwel-is : Inegmar neɣ Iṣeggaḍen n Tafat (Les Chasseurs de lumière) deg 1993. Maca deg 1986, yexdem yiwen n leqdic igerzen, imi isnejmaɛ-d kra n warrac imecṭaḥ di Franṣa, yessufɣ-d yid-sen yiwen uḍebsi i yeqqimen deg umezruy n ccna aqbayli , am uḍebsi n baba-inu ba. Aḍebsi isemma-yas: Taɣribt-iw akw d tarbaɛt n warrac Tiddukla.

Deg 1999, Yidir isekles aḍebsi-ines wis kuz, iwumi isemma: Timugat (Identités), anda i ittekka ucennay Aqbayli Brahim Izri d unazur afranṣiw 'Maxime Le Forestier' d wiyaḍ am 'Manu Chao', 'Dan Ar Braz', Gnawa, d Zebda.

Deg useggas n 2002, isufɣ-d yiwen uḍebsi : sin igwemaḍ, yiwet n targit (Deux rives un rêve), ma di 2005, isufɣ-d aḍebsi: ger tazeqqa d wakal (Entre scène et Terre). Deg uneggaru agi iḥka-d yakw s tugniwin amecwar-is n ccna, di yal tazeqqa anda yecna, di kra n tmura.. yernad g asegwass n 2007 aḍebsi Fransa n tirmiwin (la France des couleurs)

Tawilat uzawan n Yidir ẓreg

Deg uzawan n Yidir, aṭas n wallalen i iseqdac , ɣas ulamma Tajewwaqt tesɛa azal meqqren i izaden af wiyaḍ (imi Yidir yettureba-d ar yiqbayliyen). Mi yella mecṭuh, ula d netta yekkat-itt akken iwata, yuɣ lḥal d tinna i d allal amenzu s wiyes i yebda yetturar aẓawan. Aẓawan i yeggar Yidir a naf deg-s imesla n ugambar (tagiṭart), tajewaqt d dderbuka. Imesla n tuɣac-is s teqbaylit, maca inumak-nsent d ameɣradan (n ddunit akk).

Isental n tuɣac n Yidir mgaraden, icennu af yinig -lɣerba- (ad d-nuɣal, wi' bɣyn, aɣrib), tameɣra (zwitt rwitt, azwaw, aya lxir inu, yelha wurar), cfata, aktay (cfiɣ, at zik, tagrawala), timucuha (baba-inu iba, tamacahutt n tsekkurt)... atg.

Tawila n uzawan n Yidir d icewwiqen i d-yesmektayen akal n lejdud, i-ɣ-d-iḥekkun af umezruy n yiqbayliyen akk d Tamazɣa s umata. Tuɣac n yidir ttakken-t sseglilizent ṣsura n win/tin i sent-isellen; senkarent-d tamdanit (tujjma)deg wulawen. Ddeqs n tezlatin n Yidir iwumi ɛawden inaẓuren, mačči kan icennayen n Tmazɣa maca ula d iwerdanen. Ladɣa taɣuct-nni « Baba-inu ba» ɛawden-as ugar n 17 icennayen seg yal tama deg umaḍal.

Tisfifin akk d iḍebsiyen n Yidir ẓreg

1976: A vava inou va (Pathé (France) / Oasis (Algérie)[1])
# Azwel Tanzagt
1. A vava inou va 4:25
2. Isefra 4:05
3. Ssendu 4:10
4. Azger 2:10
5. Muqleɣ 3:15
6. Zwiţ rwiţ 3:25
7. Cfiɣ 3:36
8. Azwaw 2:55
9. Tagrawla 3:05
10. Rrsed a yiḍes 3:05
11. Tiɣri n wugdud 2:20
12. Tamacahutt n tsekkurt 3:55
1979: Ay Arrac Neɣ (Azwaw[2])
# Azwel Tanzagt
1. Muhend Nneɣ (Awah Awah) 4:15
2. Acawi 3:06
3. Ay arrac nneɣ 3:16
4. Amnafeq 3:54
5. Weltma 3:04
6. Lmut 5:07
7. W'ibɣun 4:17
8. Aɣrib 3:20
9. Ḥay ḥay a Mumi 3:18
10. Asif aɛebas (La Soumam) 2:47
1986: Taɣribt-iw, Akw d Tiddukla (Saint George / Blue Silver[3])
# Azwel Tanzagt
1. Taddart-iw (Le petit village) 04:42
2. Aman Yeddren (L'eau vive) 02:58
3. Aɛeqqa n yired (Le grain de blé) 03:42
4. Tamurt n targit (Le pays de rêve) 02:31
5. Amɣar (Le vieux) 03:11
6. Taɣribt-iw (Sources) 03:43
7. Itran Tiziri (Au clair de la lune) 03:14
8. Tiziri Yulin (Les troix petites fées) 02:18
9. Amɣar (Le vieux) - (s illalen/Instrumental) 03:11
10. Taɣribt-iw (Sources) - (s illalen/Instrumental) 03:43
1993: Inegmar/Iṣegaḍen n Tafat (Les Chasseurs de Lumière) (Globe Music[4])
# Azwel Tanzagt
1. Ay al xir inu 3:26
2. Anda yella 5:07
3. Adrar 3:48
4. Ad nuɣal 2:46
5. Snitraw 3:16
6. Yelha wurar 3:51
7. Baba-S 3:17
8. Aǧeǧǧig 4:35
9. Mimmi 4:16
10. Abeḥri tmeddit 4:31
11. Snitraw 3:46
12. Isaltiyen 4:16
13. Bwan warrac 4:44
14. Amedyaz 4:36
15. At zik (Iwiziwen, Tiwizi) 10:16
16. Itergiyen (Twareg) 4:38
1999: Timugat (Identités) (Sony Music)
# Azwel Tanzagt
1. A baba inuba 2 - Ft. Karen Maheson 4:24
2. A tulawin (Algérienne debout) - Ft. Xalida Tumi 6:01
3. Un homme qui n'a pas de frère... - Ft. Magyd Cherfi 4:13
4. Aɣrib (Exil) - Ft. Goeffrey Oryema 3:46
5. Tizi Uzzu - Ft. Maxime Leforestier 4:27
6. Tagrawla II (Révolution) - Ft. Amaziɣ Kateb 4:15
7. Tamacahut II (Fable) - Ft. Thierry Robin 5:21
8. Awah Awah II (Illusions) - Ft. Dan Ar Braz 3:25
9. Tiwizi II (Le jour du don) - Ft. Orchestre National de Barbès 3:56
10. Cfiɣ II (Mémoires) - Ft. Frédéric Galliano 6:08
2002: Sin Igwemaḍ, Yiwet n Targit
# Azwel Tanzagt
1. Pourquoi Cette Pluie? 3:22
2. A baba inuba II - Ft. Karen Matheson 4:22
3. Trompettes 3:00
4. Tizi Wezzu - Ft. Maxime Leforestier 4:26
5. Azwaw 3:25
6. Ssendu 3:09
7. Zwitt Rwitt 3:36
8. Yelha Wurar 3:54
9. Awah Awah - Ft. Dan Ar Braz 3:31
10. Tiwizi 4:25
11. Serḥ-iyi 10:43
12. Iseltiyen - Ft. Alan Stivell 4:17
13. Ctedu-yi 4:11
14. Cfiɣ 3:23

Ger tazeqa d wakal (2005) ẓreg

De uḍebsi-ya n DVD, att-afem tudert d umecwar n Yidir di ccna, llant deg-s tugniwin d isura n tmeɣriwin, di yal tizeɣwiwin(tizeɣwa) anda i yecna, di yal tmura.

  1. Isefra
  2. Chfir
  3. Mliyi
  4. Abehri Tmeddit
  5. Ssendu
  6. A vava inouva
  7. Tizi Ouzou
  8. Azwaw
  9. Tamacaout
  10. Cteduyi
  11. Awah Awah
  12. Pourquoi cette pluie ?
  13. Zwitt Rwitt

Fransa n tirmiwin (2007) ẓreg

  1. Je viens de là où l'on m'aime (feat. Féfé & Leeroy)
  2. La France des couleurs
  3. Ce coeur venu d'ailleurs (feat. Noa)
  4. Marche sur Jérusalem (feat. Akhenaton)
  5. Lettre à ma fille (écrit par Grand Corps Malade et composée par Tanina la fille de Idir)
  6. Tout ce temps (feat. Zaho)
  7. Africa Taferka (feat. Tiken Jah Fakoly)
  8. Retour (feat. Sinik)
  9. Interlude (feat. Wallen)
  10. Ya Babba (feat. Wallen)
  11. Mama (feat. Danielito, Guizmo et Manu de Tryo)
  12. Sous le ciel de Marseille (feat. Kenza Farah)
  13. Afous (feat. Kore)
  14. Médailles en chocolat (feat Disiz La Peste)
  15. À mon père (feat. Nâdiya)
  16. Pèlerinage (feat. Oxmo Puccino)
  17. D'où je viens (feat. Rim'K & Sniper)

Tamakkast ẓreg

Deg wass n 2 mayyu 2020 ɣef 21:30 deg usganfu n Bichat-Claude-Bernard i d-yezgan di Paris yemmut Yidir deg waddar (leɛmeṛ) n 70 n iseggasen

Imniren ẓreg

  1. Idir - A Vava Inou Va (1976) - rateyourmusic.com
  2. Idir‎– Ay Arrac Nneɣ... - discogs.com
  3. Idir - Le Petit Village CD - cduniverse.com
  4. Idir - Les Chasseurs De Lumière - rateyourmusic.com

Tamselyut, Iseddagen & Izdayen Iberraniyen ẓreg