Ɛebḍella Ḥaman

(Yettusmimeḍ seg Ḥaman Abḍella)

Ɛebḍella Ḥaman d Amaru Aqbayli ilulen deg useggas n 1936 di taddart n At Dawed deg Iɛeṭṭafen, lwilaya n Tizi Wezzu.

Ɛebḍella Ḥaman
Tameddurt
Talalit At Dawed, 1936 (87/88 n yiseggasen)
Taɣlent Lezzayer
Amahil
Amahil amaru

Tameddurt-is ẓreg

Temẓi-s ẓreg

Ilul-d deg useggas n 1936 di taddart n At Dawed deg iɛeṭṭafen. D agujil n ubabat ɣer 9 iseggasen di leɛmeṛ-is. Yetturebba-d , am netta am atmaten-is, di twacult n Ddada-s deg Ihran (Wehran). Taɣuri-s yebda-tt deg uɣerbaz n Tmesgida deg At Aaqil. Abḍella amecṭuḥ, yella d uẓwiṛ, d uḥric, ilemmed s lemɣawla. Ger yiḍ d wass yufa-d iman-is di Lmadrasa El falaḥ di temdint-agi n Ihran (Wehran), ikemmel deg-s taɣuri. Abḍla yuki ɣef yiman-is, yefti wallaɣ-is ɣef tnekkit-is (identité) ɣef ayen meṛṛa icudden ɣer tutlayt-is. Di temdint-agi n Wehran iḥus belli yella kra it-yessemgaraden netta d wid is-d-izzin, ama di tutlayt neɣ di kra n leɛwayed. Lxilaf-agi iḥus-as am timmist di lǧetta, labaɛda ass-nni deg is-yugi Ccix-is deg uɣerbaz ad yemmeslay s teqbaylit “Tutlayt n lkuffar” (Luɣat El kuffar), rnu ɣer waya yewwet-it acḥal n tikelt ɣef teqbaylit yessexdem daxel n uɣerbaz-agi. Tadyant-agi teqqim-as i Abḍella Ḥaman d cama deg wallaɣ-is.

Ussan n tegrawla ẓreg

Ass mi meqqar, yefhem ddunit ugar, yessen d acu d azref, d acu d tidett, yessen daɣen iberdan yettawin ɣer tmusni, yuɣal d win yeffuden tafat. Di tallit-nni yettwali atmaten-is nḥafen, agdud s lekmal-is yenneɛtab, yettwafareṣ sɣur ucengu afransis, dɣa yuɣal yefratt di rray-is akken ad yali s adrar, akken ad iḥareb aṛumi. Kra n isegwasen akken iserdasen n Fransa ḥebsent deg wedrar n Sidi Ali Benyub di tama n umalu n tmurt. Ḥekmen fell-as s 20 isegwasen n lḥebs. Isegwasen imezwura yesɛeddaten-id di lḥebs n Sidi Belaabas, syen akkin uɣalen wwin-t ɣer lḥebs n Lambèze, (Timḍelt n nnig tmurt akken is-isemma Muḥend Uharun). Dɣa di lḥebs-agi id-yerra Dda Abḍella Tira ger wallen-is. Xas akken yessen taɛrabt, yessen tafransist, maca netta yefren tira s teqbaylit. Yura aṭṭas n isefra, yura aṭṭas n wungalen, yessuql-d aṭṭas n yedlisen ɣer teqbaylit am : Ṛubaɛiyat n Omar Xayyam. Abḍella Ḥaman yeḥka-d ɣef ass mi yella di lḥebs yenna : Yiwet n tikelt, seg waken iyi-fukent tewriqin, ifuk-iyi daɣen wemru, dmeɣ-d tacekkart n Ssima, ferqeɣ-tt, xaḍeɣ-tt am ukayit, rniɣ dmeɣ-d abruy n lbarud (tirgin), uriɣ yis isefra-w…(…)Aṭṭas iyi-sarɣen isardasen n Fransa seg wayen uriɣ.

Segmi tefra tegrawla ẓreg

Akken tefra tegrawla, di 1962, Abḍella Haman yeffeɣ-d si lḥebs. Yemlal d Dda Lmulud At Maamar, yemmeslay yides ɣef teqbaylit, ɣef uguren id-tt-magaren iqbayliyen di Lezzayer. Abḍella Ḥaman yesteqsa Dda lmulud ɣef ssebba it-yeǧǧan ad yaru idlisen-is ḥaca s tefransist, acuɣer ur ten-yuri ara qebbel s teqbaylit? Dda Lmulud yerra-y-as-d, yennaya-s belli yuraten akken ad ten-fehmen merra leǧnas. Abḍella Ḥaman s wurrif d imeṭṭi, yeḥka-y-as tadyant yeḍran yides di Wehran, amek it-ttlaqaben ɣef teqbaylit-is, amek is-ugin ad yemmeslay s tutlayt-is, yenna-y-as daɣen belli ilaq yal amusnaw aqbayli ad yaru s teqbaylit-is, mači ḥaca s tefransist kan neɣ s taɛrabt. Lmulud Maamri iɛuhed seg wass-nni Abḍella Ḥaman dakken tira-s ad d-tili ḥaca s teqbaylit, ma d ayen iɛnan tira s tefransist ad d-tili ḥaca i lmend n teqbaylit.

Assa ẓreg

Ass-agi Dda Abḍella yettidir di Wehran, yesɛa 76 iseggasen di tudert-is. Ayen merra yura yefka-t i Useqqamu Unnig n Timmuzɣa (H.C.A) akken ad t-id-sizergen. Dda Abḍella d ameɣnas di tili, d win ur yettzuxxun s wayen yefka i tmaziɣt, d win yefkan melba ceḥḥa i tutlayt, i tsekla akwed yidles amaziɣ.

Ger yedlisen yura Ḥaman Abḍella ẓreg

  • Romeo akwed Juliette (tasuqilt).
  • Nnehta tamezwarut
  • Tismin n tayri
  • Merwas deg lbarj n yiṭij
  • Yeḍra wayen ur nḍerru
  • aɣuct n usirem
  • Tasuqilt Rubaɛiyat n Umar Xayyam
  • Tayri yerran amɣar d ilemẓi
  • Imeɣnasen
  • Tagrawla d leḥbas…

Amedya ger wayen yura ẓreg

Tamselyut ẓreg