Irland (Tegzirt) : Tameẓla gar ileqman

Contenu supprimé Contenu ajouté
Agurzil~kabwiki (mmeslay | attekki)
Aucun résumé des modifications
Vermondo (mmeslay | attekki)
Aucun résumé des modifications
Ajerriḍ 22:
|}
 
'''Irlund''' ('''ÉIRE''' s tutlayt [[tirlundit]], neγ '''IRELAND''' s [[taglizit|teglizit]]), d yiwet ger [[tigzirt|tigzirin]] tibritaniyin, tezgad deg umalu n Britanya tamuqranttameqqrant, ger agaraw n aṭluntikAṭluntik d IllIlel n Irlund. Azar n wawal '''Irlund''' ikad seg wawal irlandi ÉRIU neγ ÉIRE (tayakuctd isem n tyakuct n zik, unti n Yakuc neγ Rebbi) akw d wawal agirmani LAND (Akal).
 
'''Irlund''' tebḍa af snat n tigduda: tigduda n Irlund, i gellan d tamurt tillelit, akw d Irlund ugafa, i mazal ger ifasenifassen n tigeldaTigelda iduklen,Iduklen neγn Britanya tamuqrantTameqqrant d Irlund n Ugafa.
 
Tigzirt n Irlund tesɛa azal n 6 n yifaḍ imezdaγ, af le.fsan n 2006. Garasen 4,2 ifaḍ n tigduda n Irlund (1,6 ifaḍ di tmanaγt Dublin), d 1,7 ifaḍ n Irlund ugafa (600 000 di tmanaγt Belfast)
Ajerriḍ 140:
Di tebratin n An Gaodhal nezmer ad nger tamawt i ukukru akk d tṭiq n lxaṭer n medden deg wayen yerzan tamusni n tira n tutlayt-nsen. Ula O Lochain iger-as tamawt i wugur-agi yernu yenna-d d akken yettruẓu-yasen ifadden i medden akken ad sseqdacen tirlandit. Yewweḍ yiwen seg wid ay d-yekkaten deg wiyaḍ, An Goban Saor, alammi ay d-yewwet di leqdic ay d-iteffγen s tirlandit di An Gaodhal u yenna-yas i O Lochain d akken ilaq ad inadi γef yimassanen ara t-iɛiwnen akken ad d-yessuffeγ tasγunt-is. Yuγ lḥal, O Lochain ur yeqbil ara tamuγli-yagi u yerra-yas-d d akken netta yettnadi kan ad tṭuqqten wid yettmeslayen tirlandit yernu ttarun-tt.
 
Tabṛat nniḍen ay d-iceyyeɛ Mass Mac Suibhne si temdint n Mobile, nezmer ad naf deg-s dakken wid yettmeslayen tirlandit llan ur sɛɛin ara laman deg yiman-nsen mi ara ttmeslayen neγ ttarun tirlandit. (...)
 
Maca tabrat yessewhamen akk di tebratin ay γef d-nsukk tiṭ d tin ay d-yura Anthony P. Ward ay d-ilulen di Donegal u yezdeγ di Philadelphia. Yurar dduṛ meqqren deg ussebded n tiddukla n Philo-Celt Society di Philadelphia yernu d yiwen seg yimeqranen deg terbaɛt-nni iqedcen γef ussider n tutlayt. Yella iḥemmel aṭas aγmis n An Gaodhal, u isemma-yas "d aγmis ay iqeddcen kan i lmend n wesnerni n tutlayt-iw tayemmat". D acu kan, yesḥassef imi ur yelli ara yezmer ad yaru s tirlandit : "Sḥissifeγ imi ur zmireγ ara ad awen-d-aruγ aya s tirlandit. Zemreγ ad temmeslayeγ. Zemreγ diγ ad tt-γreγ ... D acu kan, ur zmireγ ara ad ad aruγ s tirlandit acku ur ssineγ ara akk taγdirawt-is (orthographe)". Aggur kan sakkin, Antain Mac Mhaird yura-d yiwet n tebrat d taγezfant, s tirlandit, i weγmis n An Gaodhal. Anect-a yesskan-d dakken imdanen am Ward llan sɛan akk tizemmar akk d tmussni i wakken ad gren iman-nsen deg umussu (mouvement) n ussider n tutlayt, maca amussu-yagi yessiged-iten diγ u yerra-ten ttkukrun, ttsetḥin ad d-arun s tutlayt-nsen imi ttagaden ad gen tuccḍiwin.
'''
Naire - tutlayt tirlandit akk d usetḥi '''
 
Yiwet si ssebbat yessawaḍen medden ad dğen tirlandit netta d taḥeqranit ay tt-ḥeqren yemdanen n tserkemt (classe) talemmast d tserkemt taddayt (basse), meḥsub iminigen ilemmasen d yigellilen. Aṭas seg wid yessawalen tirlandit qeblen dakken tutlayt-nsen ur tesɛi ara ccan am teglizit imi tirlandit sseqdacen-tt kan deg yexxamen-nsen n lḥif.
 
Deg yiwet n tebrat ay d-yura Patrick J. Duggan, si Hartford, Connecticut, yessefhem-d amek ay ḥeqren medden amussu (mouvement) n ussider n tirlandit d wamek ay ugin ad tt-id-smenɛen si nnger, imi ay walan dakken taglizit d nettat ay d tutlayt n tikli γer sdat. Duggan yura-d : "Llan aṭas n medden dagi ttmeslayen-tt [tirlandit] s yisel iserrḥe, d acu kan, mi ara sen-d-tiniḍ ad neg amussu (mouvement) i wakk-nwakken ad tt-neḥrez, dγa ad ttihin ula γef ukemmel n useqdec n tirlandit ula deg wawal. Yuγ lḥal, nitni s timmad-nsen ttsetḥin mi ara mmeslayen s tirlandit".
 
Padraic O Treasa ay izedγen di Nashua, New Hampshire yemmeslay-d diγ γef wugur-agi. Yenna-d dakken yeɛreḍ ad d-yessebded aγerbaz n tutlayt tirlandit anda akk-n yezdeγ, maca ur yessaweḍ ara. Xas llan waṭas n medden ay yettmeslayen tirlandit dinna. Yella yessen medden, ula d yiwen wawal s teglizit ur t-ssinen ara, maca llan ttsetḥin ad mmeslayen s tirlandit i wakk-n ur tent-tettaḥqar ara tmetti (société) i deg ttidiren.
'''Tangaẓrit (Matérialisme)'''
 
O Lochain yella yettwali dakken d tṭmeɛ n rrbeḥ di lγerba ay yessawḍen iminigen ad dğen tirlandit. Iγaḍ-it lḥal aṭas imi ay qqlen medden la ttwalin tirlandit d tutlayt n yigellilen d lqella n tmussni. Yella ireffu mi ara iẓer dakken medden la nekkṛen tutlayt-nsen acku ttxemmimen dakken mi ara gen aya, ad yali ccan-nsen di tmetti. Yella iqeddec dima i wakk-n ad iqenneɛ medden dakken tirlandit ur tuklal ara ad tt-ḥeqren. D aya ay d iswi n wakk imagraden ay d-yura i wakk-n ad d-yeckeṛ lqedma d ccan meqqren ay tesɛa tirlandit.
 
Mass Mac Suibhne, ay izedγen di Mobile, Massachusetts, iger-d diγ tamawt γef wamek ay ttadğan medden tirlandit akk-n kan ara tebdu ad tettali yis-sen. Yenna-d dakken ur yefhim ara ayγer Irlandiyen-agi llan ḥeqren tutlayt-nsen.
 
'''Tizẓegẓent (Fatalisme)'''
Iminigen llan la ttwalin dakken d taglizit ara ten-inefɛen ugar nitni d twaculin-nsen. Nnig n tṭmeɛ-yagi Irlandiyen llan diγ la ttwalin dakken tutlayt-nsen "tebda-d yagi abrid-is i wakk-n ad tenger", ur yenfiɛ wara ma yella ḥettmen iman-nsen ad tt-id-ssidren, dγa yelha kan ma yella d taglizit ara yawin amkan-is. "Tirlandit ur k-tessawaḍ s acemma", akk-a ay d-yenna yiwen wergaz izedγen di tmurt, si Co. Louth. Ma d Mass O Suilleabhain, yettmeslayen tirlandit, yura-d deg wedlis n tmeddurt-is (Fiche Bliain ag Fas) : "anwa ay yettmeslayen tirlandit menγir tisehḥarin n ddunit ?".
 
Tomas O Commaiγin, ay yettmeslayen diγ tirlandit u yezdeγ di Randolph, di Carolina n Ugafa, yenna-d dakk-n medden llan ur a ttqadaren ara tirlandit acku llan la tt-ttwalin d tutlayt n yezri (passé), d tutlayt iɛedda zzman yernu ur tesɛi ara amkan-is deg ddunit tatrart (moderne).
 
'''Ur d-cliɛen ara '''
 
Wid yellan la qeddcen γef tutlayt zgan la d-ttcetkin dakken Irlandiyen ur d-cliɛen ara akk seg wayen yellan la s-iḍerru i tutlayt-nsen. Kra iγad-iten aṭas n lḥal γef waya yernu nnan-d dakk-n imdanen am wigi ur uklanen ara tamagit-nsen (identité) taγelnawt. Ula d A.P. Ward yewwet-d deg yiminigen n Philadelphia imi ur d-cliɛen ara si tirlandit.
 
Ur nezmir ara ad d-nini dakken wid ur nettekka ara di tiddukliwin n ussider n tirlandit llan mgal (contre) n tirlandit, wanag llan kan ur a ttwalin ara lumuṛ akk-n ay tent-ttwalin wid yebγan ad d-ssidren tutlayt. Nnig waya, imdanen-agi ur llin ara la ttwalin dakken ala d tutlayt tirlandit ay d llsas n tmagit-nsen taγelnawt, am wakk-n ur ḥsiben ara tutlayt-a d lweṛt ay sen-d-yeqqimen seg umezruy-nsen aqdim. Asmi ay ɛezmer ad ddmen taglizit imi ay tt-walan d tutlayt ara ten-inefɛɛen, gan aya mebla ma ḥulfan dakken xedɛen tamurt-nsen. Nezmer ad naf aya deg wayen ay d-yemmeslay Peter O'Donnell s tirlandit deg yiwet n tlemmiẓt (occasion) deg wemḍiq n tiddukla n Philo-Celt Society, di New York. Yenna-d dakken tisutwin (leğyal) iɛeddan asmi ur d-cliɛent ara si tutlayt-nsent, ur ilaq ara ad tent-sḍelmen acku llant d taklatin ur neẓri ara sani ara tent-tessiweḍ tidğin n tutlayt-nsent. D acu kan, yewwet-d di tsutwin n wass-a imi ara d-qqarent dakken a tutlayt ay mmeslayen kifkif.