Talitwanit : Tameẓla gar ileqman

Contenu supprimé Contenu ajouté
SieBot (mmeslay | attekki)
m روبوت تعديل: ga:An Liotuáinis
Xqbot (mmeslay | attekki)
m روبوت إضافة: pms:Lenga lituan-a; تغييرات تجميلية
Ajerriḍ 3:
Deg wennar n tesnilsit (linguistique), qqaren-d d akken d talitwanit i deg ay d-qqimen waṭas akk n yedrizen (traces) si tutlayt tahendur'ufit (indo-européen) taqdimt, tin i seg d-yeffeɣ umur meqqren si tutlayin n Tur'uft n wass-a. Qqiment-d di tlitwanit aṭas n tɣawsiwin n tjerr'umt taqburt ay sr'uḥent tutlayin tihendur'ifiyin nniḍen. D acu kan, am tutlayin merr'a n twacult tahendur'ufit, ula d talitwanit tbeddel akk d lweqt. Talɣa (forme) taqburt akk n tlitwanit yettwassnen, qqaren-as "talitwanit taqburt", yiwen ur a tt-yettmeslay ass-a.
 
== Tawacult-is ==
 
Talitwanit tekcem di twacult tameqqrant n tutlayin tihendur'ufiyin (indo-européenne), am tefr'ensist, taneglizit akk d weḥric meqqren si ttulayin n Tur'uft (Europe). D acu kan, talitwanit ur čuba ara aṭas tafr'ensist neɣ taneglizit am akken čuba tutlayin ay d-iqerben ɣur-s, tid wukud tecrek aẓar iqerben. Tawacult n tutlayin tihendur'ufiyin tebḍa d ifurka, dɣa talitwanit tekcem deg ufurk n tutlayin tibaltiyin, di lweqt i deg taneglizit akk d talmanit, ɣef umedya, kecment deg ufurk n tutlayin tijirmaniyin. Afurk n tutlayin tibaltiyin yebḍa ɣef snat n tegrawin (tirebbaɛ) : tutlayin tibaltiyin tigmuḍanin (ticerqiyin) i deg tella tlitwanit akk d tliṭṭunit (letton, d tutlayt icuban mliḥ taliwanit u ttmeslayen-tt di Liṭṭunya), akk d terbaɛt n tutlayin tibaltiyin tutrimin (tiɣerbiyin) i deg tella teprusit taqburt, d tutlayt ay inegren di tizi n 1700, u qqimen-d seg-s ala kan kra n yedrizen (traces) yuran. Ihi, t utlayt i ɣer teqreb kter' tlitwanit d taliṭṭunit. Yuɣ lḥal, tutlayin-agi di snat ugarent akk tutlayin tihendur'ufiyin deg wanect i d-yeqqimen deg-sent d idrizen iqburen di tejr'utin (cas) n thendur'ifit taqburt.
 
== Tantalyin n tlitwanit ==
 
Talitwanit tella tesɛa aṭas n tentalyin, d acu kan, llant kra deg-sen ay yedduklen akk d tiyaḍ, u uɣalent d yiwet kan n tentala. Ma d imesilsiyen (linguistes), msefhamen s umata akken ad bḍun talitwanit ɣef snat n tentalyin timeqqranin. Tamenzut, d tin umi qqaren "aukshtaichiai" neɣ tukctaytit, neɣ Talitwanit n Ufella. Ma d tis snat d tin umi qqaren "zemachiai" negh tasamugtit neɣ Talitwanit n Wadda. Yiwen n umassan, Grimes (deg wedlis-is n 1992), yerna-d tantala tis tlata, tadzukit, ay yeḥseb d yiwet si tentalyin timeqqranin n tlitwanit, di lweqt i deg tuget deg n yimassanen qqaren-d d akken tadzukit d tanḍa kan (variante) n tukctaytit. Tutlayt talitwanit tatrat ay tesseqdac tmurt ass-a tekka-d seg yiwet n tduntala (sous-dialecte) n tukctaytit (talitwanit n ufella) ay ttmeslayen deg wenẓul (sud) n Litwanya, d acu kan, iḍrisen iqburen akk n tlitwanit uran s tlitwanit n wadda.
 
== Tira ==
 
Talitwanit tesseqdac agemmay alatini ay yettubeddlen ciṭṭaḥ. Akken ad d-sbanen "iɣdebba" (accents) n tutlayt talitwanit, Ilitwaniyen sseqdacen izmal n ussemgirred (signes diacritiques). Yuɣ lḥal, tesseqdec tlitwanit yiwen n lweqt agemmay asirili (arusi) si 1864 alammi d 1905, d acu kan, yuɣal-itt-id ugemmay alatini imi d netta kan ay isehlen i tira-yines.
 
== Tasɣent-is (ddur'-is) di tmetti ==
 
Ass-a, talitwanit tesɛa aẓayer (statut) n tutlayt tamenṣabt di Litwanya, yernu tettuseqac deg yinurar merr'a n leqdic akk d tudert n yal ass. Seg wasmi ay d-yebda lqern wis 20 ara tettuseqdac tlitwanit deg uɣerbaz.
Ajerriḍ 25:
Mi akka ara d-yettqerrib uzemz (date) n unekcum n Litwanya ɣer Tdukli Tur'ufit (Union Européenne), talitwanit ur tettɣimi ara kan d tutlayt taɣelnawt n yiwet kan n tmurt wanag ad tuɣal d yiwet si tutlayin timenṣabin n Tur'uft u ad d-taf iman-is s waya tga aḥurif ɣer sdat akken ad tuɣal d tutlayt tagraɣlant. Xas ma yella lqern wis 20 yeǧǧa-d leǧruḥ di tutlayt-a yernu qrib yegli yis-s akken ad tuɣal si tutlayin yemmuten, lqern wis 21 yeldi-d tiwwura timaynutin ɣef tutlayt-a akken ad tennerni ɣer sdat.
 
== Tamselyut ==
* Deg [http://www.mondeberbere.com/tabrat/trabat3.htm mondeberbere.com] Tasuqilt n Ḥamid Ubaɣa.
 
[[Taggayt:tutlayin|L]]
Ajerriḍ 94:
[[pih:Lithyuanyan]]
[[pl:Język litewski]]
[[pms:Lenga lituan-a]]
[[pt:Língua lituana]]
[[qu:Lituwa simi]]