Urigami : Tameẓla gar ileqman

Contenu supprimé Contenu ajouté
Ajerriḍ 53:
 
Am waken xedmen Ijapuniyen i xedmen lejdud-nneɣ imuriyen (imaziɣen ass-a), wwin-d taẓuri n uḍfas n ukaɣeḍ s ɣur Iciniyen. Tedda-d tẓuri-a akked unekcum n ukaɣeḍ ɣer tmazɣa ahat deg lqern wis X. Mačči s ɣur ijapuniyen i tt-id-newwi, acku ur nufa ara deg umezruy yella wassaɣ ger Imuriyen akked Yijapuniyen. Sakin, deg lqern wis XI, nessekcem akaɣeḍ ɣer Yurup. Ad yili deg tallit-nni i negla ula s tẓuri n uḍfas n ukaɣeḍ. Tawsit i d-snulfan imuriyen deg-s cwiṭ n wayen i umi nettini tura deg tallit tatrat urigami amadwan akked cwiṭ seg wurigami addayan. S umata d timudmin tinzegganin, acku deg tallit-nni yella yettwagdel usgudem n wemdan neɣ aɣersiw. D wa i umi nettini : Urigami ansayan n yimuriyen neɣ urigami amuran. Ttbut n waya d tamudemt n ugḍiḍ i umi nettini ‘’awaqqur n ukaɣeḍ’’ yesɛan deg leɛmer-is anda ma ulac VII leqrun. Tamudemt-a, d ttbut n tilin n wemhaz n tẓuri yemmeẓlen d wwin n yijapuniyen. Llan kra ssawḍen armi d-nnan, ula d aseɣnew n tẓuri n uḍfas mačči deg Ccin i d-teḍra maca deg sin imeḍqan, Tandalust (Spanya) akked Japun. Ma nwala s “Awaqqur n ukaɣeḍ”, ad naf seg-s i d-wwin ilugan i ɣef yebna tura wurigami atrar. Nezmer ad nini, war ma ikukra umdan, amhaz n tẓuri n wurigami, anda ma ulac, yeḍfer sin iberdan. Agḍiḍ-a taferkit-is d tamkuẓt, ulac deg-s agzam n ukaɣeḍ, ulac deg-s asenṭeḍ s usenṭaḍ am waken yella deg wurigami ansayan n yijapuniyen. D imenzayen n wurigami ansayan n yimuriyen neɣ afurk Amaziɣ-aspanyuli, i yewwi ass-a wurigami atrar. Awaqqur n ukaɣeḍ d tamudemt tatrart ɣas akken leɛmer-is, am waken i d-nenna usawen, azal n VII leqrun aya seg wasmi tt-d-snulfan. Aṭas n tɣemmar seg tmeddurt n tẓuri n wurigami iɣer mazal tewwiḍ tafat n umezruy akken yiwen wass ad iban wayen idergen.
 
=Awaqqur n ukaɣeḍ=
 
Anwa i d amesnulfu n uwaqqur n ukaɣeḍ ? Ulac adlis i d yemmeslayen fell-as, ulac ttbut ala netta s timmad-is. Ayen i tebten, snulfan-t-id deg Tandalust, Spanya n wass-a, ahat ger lqern wis XI akked wis XIII. Tamudemt-a isem-is s tespenyulit ’’Pajirita’’ (agḍiḍ ameẓyan). Ifransisen ttinin-as ‘’la cocotte’’ (tayaziḍt). Ma d nekni nettini-as : Awaqqur n ukaɣeḍ. Deg kra imeḍqan n tmurt n yiqbayliyen yemmeẓli ususru-s n yisem n uwaqqur, kra ttinin-as : Aqqur neɣ aqqer.
Ma neɛreḍ ad neṣleḍ tamudemt-a, ad naf deg-s kra iberdan i izemren ad aɣ-ssiwḍen ɣer bab-is neɣ amesnulfu-s. Amurigam i d yesnulfan awaqqur n ukaɣeḍ mačči kan d amdan iḥemmlen aḍfas, nezmer ad nini fell-as d anazbay. Acku deg tallit-nni, anaẓur-a yella yesɛa nnig uqerruy-is ugdilen n tesɣent (Ddin). Asgudem n uɣersiw neɣ n umdan s uẓru, s usɣar, s urekti n taleɣt neɣ s ukaɣeḍ yettwagdel deg tallit-nni. Ɣas akken, yeṭṭef taɣennant, ur yebra ara i uḍfas n ukaɣeḍ. Ɣef waya i nezmer ad nini deg tazwara, amesnulfu n tmudemt-a d ineslem mačči d aɛebri, mačči d amasiḥi. Tin ɣer-s, d ineslem menwala, lemmer yella d uẓmik ur yettili d anaẓur. D mmis n uɣref acku wid i ḥekmen ur d-lhin ara d uḍfas, ssemrasen akaɣeḍ i tɣawsiwin nniḍen. Walim ukessar-a tawlaft uṭṭun Tza (9), d wa i umi nettini awaqqur n ukaɣeḍ.
 
Abrid nniḍen, ad aɣ-yawi s imuriyen acku ulac later n tira. Aɣref amaẓiɣ deg tallit-nni, s umata d atlay. Win d-yesnulfan Awaqqur-a, lemmer d amdan ur nelli d amaziɣ, talli ahat ad naf idlisen ɣef wurigami yuran s tutlayt taɛrabt neɣ ahat s tutlayt taspanyulit. Ulac din ccek lemmer ad yili unadi deg umezruy n tẓuri-a, aṭas n tɣawsiwin ara naf zemrent ad aɣ-swehment. Tura, rran Awaqqur n ukaɣeḍ d azamul n yimurigamen n Yurup. Maca ɣur-neɣ, d azamul i yekkan nnig tẓuri s timmad-is, d azamul n tlelli akked uzbu.
Tura ad neɛreḍ ad wali acuɣer i yuɣal uwaqqur d azamul. Ɣur Iyurupiyen yuɣal d azamul n yimurigamen-nsen acku d tamudemt i d-ilulen deg tmurt n Spanya yellan am wakken teẓram akk deg Yurup. Azamul-a (Awaqqur), nettalas deg-s ula d nekni, maca yemmeẓli unamek i as-nefka. Tamezwarut, ilul-d s yiwet n tmuɣli neɣ deg yiwet n tallit n uzbu mgal n wugdilen n tesɣent am wakken i t-id-nenna usawen. Ɣas akken deg tallit-nni ideg yedder unaẓur, lihala tella teẓmek, maca yufa-d abrid anseg yekka. Seg tama, yessemneɛ aqerruy-is seg tmettant imi awaqqur yeḍfes ur yesɛa ara udem n ugḍiḍ, qrib ur iban d acu-t, ad as-tiniḍ d udem anzeggan, d aya. Seg tama nniḍen, ur yeḥbis ara aḍfas akked usnulfu n tmudmin. Yezger i tlilisa am tmilla, yekka nnig n tmuɣli n yemdanen n tallit-nni, d amdan bu tektiwin tilelliyin.
Tamudemt-a isem-is awaqqur acku d tajmil i nerra i unaẓu i tt-id-isnulfan. Am waken teẓram, awaqqur amuddur d azamul n tlelli acku ur iqebbel ara tameddurt deg lqebṣ. Akken ara yeqqim, ur itečč ur ites alamma yemmut. Isenyaf tamettant wala tameddurt deg lqebṣ am unamek i nefka i umaziɣ. Rnu i waya, Awaqqur d anaẓur n uẓawan, d amẓawen ameqran, mačči yiwet n taɣect i yesɛa. Mi ara as-tesleḍ, ad as-tiniḍ d tasanfunit n Bethoven. D azamul n uzbu i lmend n tmeddurt yedder unaẓur i t-id-yesnulfan. Rnu i waya, Awaqqur, s umata icennu s umata deg yiḍ. Amzun akken yebɣa ad yini, ɣas akken tebrek n yiḍ, nezmer ad nesnulfu, ad nesseɣnew tiɣawsiwin icebḥen aṭas, yesɛan azal...
 
=Awaqqur n amuddur=
Awaqqur amuddur d agḍiḍ yettinigen seg tmurt ɣer tayeḍ. Ulac tamurt ideg yettɣim akk aseggas. Yettaweḍ-d ɣur-neɣ deg tefsut, yettuɣal deg taggara n unebdu. Walim tawlaft uṭṭun (), d takarḍa n tmura i d-yemmalen anda yettidir uwaqqur. Timura ireqmen s yini azegzaw, d timura ideg yettedder ugar n tid ireqmen s yini aẓerwal.
Učči n uwaqqur amuddur d ibeɛɛac akked amedya n tweḍfin. Ibennu lɛec-is qrib s aswir n tqaɛet tikwal srid ɣef dqaɛet deg yimeḍqan idergen i tmuɣli. Yettarew s umata azal n wukuẓ (4) neɣ semmus (5) n tmellalin. Yesɛa deg lqed-is azal n 16 isantimitren. Ma nket iferrawen-is deg sin (2) mi ara ldin, nettaf-iten sɛan ger 22 ar 24 isantimitren. Taẓeyt : 18 ar 27 n yigramen. Ma d tameddurt-nsen tettaweḍ ɣer 6 iseggasen.
Awaqqur deg tsekla s umata yettban-d amzun akken d agḍiḍ iḥeznen. Wissen ahat imi s umata icennu deg yiḍ. Deg tmetti, ttaken-t d amedya. Ttinin-as i win neɣ tin yesɛan taɣect ilhan, yesɛa taɣect n uwaqqur.
 
=.Urigami atrar=