Izem : Tameẓla gar ileqman

Contenu supprimé Contenu ajouté
Magioladitis (mmeslay | attekki)
m →‎Tamselyut : All info is kept in Wikidata, removed: {{Link FA|de}} (7) using AWB (10896)
Ajerriḍ 1:
[[Tugna:Lion waiting in Nambia.jpg|thumb|Izem di [[Namibya]]]]
'''Izem''', s umata, d aɣersiw n twacult n yemcac, d ameqranameqqwṛan yernu yettwaɛqal s wemgerradumgired i yellan ger ddkeṛuwtem nd nntatewtemt-yinesines. DdkeṛAwtem n "yizem" yesɛa aheylel (crinière, d awal amaheɣ), d acebbub ayi s-iɣummen aqerru-yisis, tamgerḍt-is, idmaren-is akk dakkwed weḥricuḥric seg weɛruruɛrur-is. Ma d nntatawtemt n yizem neqqarneqqaṛ-as "tasedda", ur tesɛi ara aheylel yernu mecṭuḥet ɣef yizem.
Izmawen ttidiren ass-a deg [[Tafriqt|Tefriqt]], maca grangwran-d ciṭṭaḥ seg-sen deg Asya, deg yiwet n tama n Lhend. Zik, deg uzarmezruy, llan yizmawen la ttidiren ula deg [[Tuṛuft]], aɣersiwaɣeṛsiw-agi yenger deg lqerntmiḍi wistis sinsnat mbeɛdseld talalit n Sidna Σisa ɣefimi lǧalaṭas ni ṣṣyadayettazzalen deffir-s akken ad t-gemren.
Deg Tefriqt, yella zik yizem yettidir deg yal tama, deg yal tamurt. Ar ass-a mazal yeǧǧa-d isem-is ɣer yal agdud deg umenẓaw-agi. D acu kan, ɣas ma yella izmawen ttbanen-aɣ-d meṛṛa kifkif-iten deg ṣṣifa, maca sɛan aṭas n tdulemsit (sous-espèces) yettemgerradenyettemgaraden ciṭṭciṭ deg ṣṣifa akk d tiddi. Ger tlemsin (leṣnaf) n yizmawen yettidiren deg Tefriqt, nezmer ad d-nebder izem n [[Tamazɣa|Tmazɣa]] (lion de Barbarie, Panthera leo leo). D netta ayi d izem ameqranameqqwṛan akk yettwassnen, yernu ass-a yenger. Izem n Yimassayen (Panthera leo massaicus, semman-as ɣef yisem n yiwen wegdud n Tefriqt, Imassayen ikessen izgaren), d izem-nni ay yettidiren deg tsabant (savane) n [[Kenya]] d [[Tanzanya]], deg [[Tafriqt tacerqit|Tefriqt tacerqit]]. Izem-agi meqqer ciṭṭ, yettidir deg uzaɣar anda ay yettṣeggid izgaren d yiɣersiwen niḍen.
Deg [[Asya]], mazal izem la yettidir deg tmurt n [[Lhend]], deg yiwet n tama qqaren-as Gir. Ṣṣenf-agi qqaren-as "izem n Asya" (Panthera leo persica) u qqimen-d kan seg-s 200. ɣas ma yella deg kra n tmura izem ur yettwassen ara neɣ ur t-mazal ara la yettidir dinna, maca medden ssnen-t, yesɛa isem deg tutlayin-nsen yernu yella deg tmucuha-nsen d tẓuryin-nsen.
Ajerriḍ 12:
Deg tmurt-nneɣ, izem mazal yettwassen yisem-is yernu yettwabdar-d ama deg yinzan neɣ deg tmucuha, u d aɣersiw yesɛan azal meqqren ɣer-neɣ imi izem d azamul n tezmert akk d tebɣest (lkuṛaj).
Deg Ccinwa, ɣas ma yella nnan-d dakk-n werǧin yedder yizem dinna, maca ar ass-a nezmer ad nwali isebdaden n yizmawen deg leqṣur ayi bnan Yicinwaten n zik. ɣer Yicinwaten, izem yessebɛad yir leṛwaḥ, udaɣen sseqdacen asebded-yines i wakk-nakken "ad iḥudd" leqṣur-nsen. Nnig way-an waya, Icinwaten sɛan awitay ayi deg ḥessben agguren-nsen d yiseggasen-nsen i yiman-nsen, dɣa yal aseggasasseggwas ttaken-as Yicinwaten isem, uakken daɣen i yella ɣer-sen "useggas n yizem".
Izem n Tmazɣa yenger aṭas ay-a seg tmura-nneɣ. Izem aneggaru akk ay yettwanɣan deg [[Dzayer|Ldzayer]], nɣan-t deg tgara n lqern wis 19 deg tama n Souk Ahras, deg ccerq n tmurt. Ma izem aneggaru akk n [[Meṛṛuk]], nɣan-t deg 1922. D acu kan, grangwran-d kra seg yizmawen n Tmazɣa deg yelmaten n yiɣersiwen (zoos) deg kra n temdinin deg ddunit, am deg Rbaṭ, tamaneɣt n Meṛṛuk. Kra n yemnuda n tesdawit n Oxford, nudan ad d-rren izem n Tmazɣa ɣer yiwen wefrag aɣelnaw (parc national) deg yidurar n Waṭlas ameṛṛuki, maca ɣef wakk-nwakken ɣriɣ, asenfar-agi (projet) yeḥbes imi tarbaɛt ayi d-yelhan yid-s xuṣṣen-tt yedrimen.
 
== Tamselyut ==