Takurdit : Tameẓla gar ileqman

Takurmanjit, tin ay ttmeslayen waṭas n medden, ad tt-naf dɣa s waṭas di ¨[[Tturk]], anda ay llan 4 n yimelyunen n medden ay tt-yettmeslayen, deg ugafa n [[Lɛiraq]], di [[Surya]] tt-ttmeslayen 500.000 n medden, di [[Arminya]] (100.000 n yemsiwlen) akk d di [[Iran]] (100.000). Llan diɣ wid yettmeslayen takurdit takurmanjit di [[JyurjyaJurjya]] akk d [[AzerbiǧanAzerbijan]], maca ur neẓri ara acḥal, am wakken ay llant diɣ trebbaɛ timecṭaḥ n Yikurdiyen ay izedɣen di tmura tiberr'aniyen (azal n 70.000 s ujemmal), ladɣa di [[Lubnan]] akk d [[Turuft]], deg [[Yiwunak Yedduklen]] (USA) akk d [[Kanada]].

Llan deg wemḍal wazal n 25 n yimelyunen n Yikurdiyen. Ger n 40 akk d 50% seg-sen ttidiren di [[Tturk]], 25% seg-sen ttidiren di [[Iran]], 20 % di [[Lɛiraq]], llan diɣ di [[Surya]], di tmura n wenẓul n [[Quqaz]] akk d [[Lubnan]]. Tuget tameqqrant deg Yikurdiyen d inselmen [[isunniyen]], d acu kan, llan gar-asen diɣ kra n y[[iciɛiyen]], n y[[iyazidiyen]] akk d y[[imasiḥiyen]]. Si lqern wis 10 d asawen, bdan Yikurdiyen a d-sbeddayan tigeldiyin (royaumes) tinselmin tisunniyin, gar-asent tageldit tayyubit (ayyubides) ay d-yesbedd [[Salaḥ Ddin]] (Saladin), d tin yennuɣen mgal n Yenmudag (Croisés) ger n tgara n lqern wis 12 d lqern wis 13. Di [[1920]], weɛdent tmura tutrimin (tiɣerbiyin) Ikurdiyen, s wemtawa (traité) n Sèvres d akken ad ten-ɛiwnent akken ad d-sbedden tamurt timziregt (indépendante) i1 yiman-nsen, d acu kan, di [[1923]], ttwaxedɛen Yikurdiyen deg wemtawa n Lausanne, yernu ur ten-id-is'ag' wacemma si tmurt-nsen. D aya ay ten-yeǧǧan ad bdun imenɣi mgal n ddewla ! n [[Mustafa Kamel Ataturk]], di lweqt i deg [[Tturk]] tefka-yasen tiyitiwin iǧehden, yernu tenfa aṭas seg-sen seg wakal-nsen. Di [[1945]]-[[1946]], sbedden-d Yikurdiyen n [[Lɛiraq]] akk d [[Iran]] di [[Mahabad]] Tigduda tamagdayt takurdit ay yellan s ddaw n leɛnaya tasuvyatit, d acu kan, dindin kan sseɣlin-tt Yiɛiraqiyen akk d Yir'aniyen s lemɛawna n Briṭanya Tameqqrant. Imenɣi i lmend b uzarug ikemmel ladɣa di [[Lɛiraq]], anda ay d-yessker [[Barazani]] imenɣi mgal n udabu alemmas ger n [[1961]] d [[1970]]. Di [[1974]], tettunefk-as tfulmant (autonomie) i tama n [[Kurdistan]] aɛiraqi, yernu tuɣal Sulaimaniya d tamaneɣt-is. Deg wemgaru n Ir'an akk d Lɛiraq (1980-1988), yal yiwet si tmura-ya teɛreḍ ad tesseqdec Ikurdiyen n tmurt-nni nniḍen di les'laḥ-is. Di [[1988]], tanekra n Yikurdiyen di [[Lɛiraq]] tessaweḍ adabu aɛiraqi ad asen-yefk tiyita ur nesɛi tamtilt, imi ay yesseqdec imrigen ikruranen (chimiques) mgal-nsen. Ma di [[1991]], akken kan iɛedda [[wemgaru n Wekriẓ]] (guerre du Golfe), yewwet diɣ udabu aɛiraqi Ikurdiyen n tmurt-is, dɣa tger! - d iman-is tmetti tagraɣlant (communauté internationale) akken ad tḥudd fell-asen. Ikurdiyen n Lɛiraq assawḍen ad ṭṭfen aḥric meqqren seg tmiwa-nsen yernu sbedden-d di tmurt-nsen, di [[1992]], yiwet n "ddewla takurdit". Ma di [[Tturk]], yettak udabu tiytiwin iǧehden mgal n Yikurdiyen ay d-yebdan imenɣi imselleḥ ara yesselḥay Ukabar n Yiqeddacen n Kurdistan neɣ [[PKK]]. Di [[1999]], yettwaṭṭef uɣella (imḍebber) n PKK, maca anect-a ur d-yerri ara lehna ɣer tmurt. Yuɣ lḥal, [[Tturk]] attan a tettwali iman-is terra-tt tmara ad asen-tefk izerfan-nsen i Yikurdiyen, ladɣa imi ara tessaram ad tekcem ɣer [[Tadukli Turufit]] (Union Européenne).