Tamhazt : Tameẓla gar ileqman

Contenu supprimé Contenu ajouté
Samyber (mmeslay | attekki)
Samyber (mmeslay | attekki)
Ajerriḍ 21:
 
==Tisura n tesnudert talayant deg tussna n temhazt==
[[Tugna:ADN animation.gif|thumb|ArmudAsider n w ADN (2009)]]
Iban, akken ad εeddint ṣṣifat si tsuta ɣer tayeḍ gar imudar, ilaq kan ad tili tanga ara tt-yawin. Aya ifhem-it Darwin, maca win i d-yeldin tifrat ɣer tmukrist-a i tikelt tamezwarut, d Uṭrici Mendel (1822 - 1884) i yellan d aqessis (prêtre), d acu yelha-d daɣen d inadiyen-a i iḥemmel, imi tuɣ yeɣra deg tfellaḥt . Dɣa d netta i igan llsas i tussna tamynut ara d-ilalen syin d asawen, iwumi neqqar tajinitit, ulamma imahilen-is ruḥen ttwattun acḥal iseggasen d wamek εawden gan-asen ccan. Lḥaṣun, d netta i d-yufan isuḍaf iwumi qqaren ara assa Isuḍaf n mendel, d ayen yerzan abrid n umcabi gar umudar d baba-s, neɣ jeddi-s, neɣ gma-s (deg yiwet n tsuta) atg. (ad d-nawi fell-as deg umagrad-iḍen). Yerna netta ɣef yimɣan i iga tirmitin-is, meḥsub d ajilban i yebda iteẓẓu-t ɣef waṭas n tikwal armi d-yessufeɣ igmaḍ ineggura.
Maca wid i d-yesfehmen tajitinit s tidet, d Watson akked Crick deg useggas n 1953, asmi d-ufan amek yemmug w ADN s tseddi. ADN d alay asnudran aɣezfan, n uɣurmi (nayau) n tsilunin akked kra ivirusen, deg-s i yettwaxan yisalli ajini s wudem akimyan. Ihi ma zik imusnwen tuɣ zerrfen s tmuɣli kan d ufraẓ n termitin, seg yimir uɣalen sεan tanga yettwallasen iɣer tcudd kra yellan d ṣṣifa yesεa umudar, izemren ad ssrewsen seg telmest ɣer tayeḍ ; dɣa tura mačči kan d iusḍaf n Mendel i yuɣalen ttwazrawen s wudem ufrin, ssawḍen yimnuda fehmen yess ula d anda zedɣen kra n waṭṭanen yettεeddin si tsuta ɣer tayeḍ, ayen ara iεiwnen i uεqal-nsen ɣas qbel talalit ; dɣa kka i ssulin ijinumen (génomes) n kra imudar. Ajinum d ayen i d-ijemmlen isallen ijiniyen icudden ɣer kra n telmest, win n wemdan fkan-t-id di 2003. Asmi t-srewsen ɣer win n yibki acampanzi ufan ttamcabin alamma d 99%, ayen yesswehmen lεamma tamassnant, imi tilawt n temhazt tuɣal tban-d s wanzaten ufrinen, ur d-teqqim ara tettwaḍfar s ifuṣilen kan d tɣessiwin tiqburin, ladaɣa ma neẓra belli widak yettili lexṣas deg-sen ɣas akken ttaken-d isalli iqumen m’ara ilin.
Yerna am akken yenna Richard Dawkins , win yebɣan kan ad s-d-yessukes kra i tidet-a, ad iruḥ ad d-inadi taɣessa n wemdan ara yesεun ugar n 8 imelyan di leεmer ; d lmuḥal, imi amdan tuɣ ur yewwiḍ ara talɣa i nesεa tura. Kifkif ula i iɣersiwen akk i nessen, aqjun neɣ awtul, ur ttafen iɣsan-nsen ala seg tilla-nni kan mi qqlen s tumelt-nsen n tura.
 
== Taɣbalut==
Ablug n Samir Tighzert [http://samirtighzertsteqbaylit.unblog.fr/2017/09/09/tasnudert-anekcum-%C9%A3er-temhazt-n-telmas-d-imahilen-n-darwin/ Timuɣliwin]