Tamhazt : Tameẓla gar ileqman

Contenu supprimé Contenu ajouté
Samyber (mmeslay | attekki)
Samyber (mmeslay | attekki)
Ajerriḍ 5:
== Llsas n Charles Darwin ==
[[Tugna:Darwin's finches.jpeg|thumb|Imenferrawen n Darwin (1882)]]
M’akken i d-yesnulfa tussan-yi tamaynut ara yuɣalen d taxatart maḍi syin d afella, [[Darwin]] yella d amnadi kan amecṭuḥ ifukken leqraya-s deg uɣiwen n Ṭṭebba n tesdawit n [[Edambourg]], ihi yedda deg uɣarrabu Beagle i yeffɣen deg tuɣḍaṭ unadi i tikelt tis snat, ɣer tnila n Temrikt n Wenẓul, iruḥ s yisem-is d amesnakal kan imi d wayen i d-yelha imir. Maca ayen i t-iwellhen tikelt tamezwarut, d ayen iɣer yerra tamawt deg tgzirin n Galápagos ɣef kra n telmas n yiwen wefrux. Afrux-a llant kra n tlemas-is ɣur-neɣ ; deg tama n usammar n Bgayet qqaren-as abulkettan, deg Ǧerǧer abuferriw neɣ amenferriw (pinson). Ihi mi imuqel yaf sin ispisimanen i d-yekkan si snat tegzirin yemqaraben, ttemcabin deg kullec ala deg uqamum : yiwen zur, wayeḍ rqiq. Syin iwala yal afrux ggtent telmas-is deg yiwet n tewsit (genre), dɣa yesteqsa iman-is : ma d win iwumi qqaren Axellaq i igan akka annect-a, amek yeεni ara s-yini wayi ad s-geɣ aqamum akka, wayeḍ akken nniḍen, neɣ ad ten-ssemxlafeɣ kan deg teɣmi n rric ? Yerna mačči kan ɣur yefrax i llant lewhayem, ula si tama n iɣersiwen imeqqranen : amek yiwen deg leḥcic i ikess wayeḍ yettseyyiḍ iɣersiwen-nni at leḥcic s yiman-nsen ? Yuɣ lḥal tamella ur telli deg teẓgi neɣ daxel n yillel, ayen izemren i kra-iḍen yečč-it !
<br>
Akka, Darwin mi yekfa tazrawt-is deg imenfarrawen i d-igemmer, yufa belli ayen i ten-yessemgarden d abrid kan i d-wwin deg tudert-nsen d twennaṭ ideg εacen ; dɣa win i d-yekkren deg tegzrit anda yeqwa lḥebb n yemɣan, iṛebba aqamum zuren iǧehden swayes ara yerẓ tuččit-is, ma d win nniḍen iεacen anda akken txuṣṣ, itetten kan ibεac, ayla-s netta iruḥ s teɣzi, yemmug i tseddi amek ara d-yeṭṭef ayen meẓẓiyen. Wa d amedya kan amecṭuḥ, maca Darwin ssya i iṣadd armi yessegrawel tussna n imudar s lekmal-is. Yufa ziɣ d agama i d-yelhan s kra din ; yella wanda ḍerrun lumuṛ s usamma kan d wamek i d-yewwi lḥal, maca dima d talmest iǧehden deg iɣersiwen, meḥsub tin iḥerzen tigemmi tajinit (patrimoine gnétique) yelhan i d-igerrin tettidir. Daymi aṭas i inegren segmi d-tebda tudert ar assa. Ma d tigemmi-a tajinit i yeṭṭfen amkan deg tsilunin n wudus , neɣ amek tettεeddi gar tsitiwin, Darwin netta ur tt-yefhim ara di tallit-is, d taɣnwt-is (instinct) kan tamassnant d termit-is deg uḥekker d ufraẓ n lumuṛ i t-yeǧǧan ad yaru fell-as ; d acu ur ssawḍen ad tt-fehmen armi d talemmast n lqern wis XX, ad d-nuɣal ɣur-s.