Bgayet : Tameẓla gar ileqman

Contenu supprimé Contenu ajouté
Sami At Ferḥat (mmeslay | attekki)
Aucun résumé des modifications
Aucun résumé des modifications
Ajerriḍ 1:
{{Infobox Taɣiwant n Tmurt n DzayerLeqbayel
| isem = Bgayet
| isemAqbayli =
Ajerriḍ 39:
'''Bgayet''' d tamanaɣt udem-is akk d usagen meqqren n [[tmurt n leqbayel]]. S wazal n 1, 000 000 n imezdaɣ (2006) Bgayet d rruḥ (iman) n wegdud aqbayli. Sennig n teglest armi d tura, Bgayet ttmmehreged yakk imdanen i tt-izedɣen neɣ i tt-iqurben.
 
== Amezruy ==
[[Tugna:Bougie-ville.jpg|right|200px|thumb|'''Bgayet,Vgayet''' n zik]]
Amezruy n Bgayet iɛeddad luluf n yiseggasen, deg umezruy atrar, deg tlemmast n leɛmer akked wakud atrat; ayagi merra yennejmaɛ-d tiḥkayin akk d tumgisent ɣef yiwet n temdint i yellan akbab n wasartu n ugdud amaziɣ.
Ajerriḍ 49:
Di tazwara Bgayet tella d yiwet n tmurt i yexlan. Amdan iban-d deg Bgayet azal n 5000 n yiseggasen uqbel n lweqt-nneɣ; Homo sapiens (s tutlayt Talaṭinit, lemɛna-s: “amdan amusni” neɣ " amdan n tussna").
 
==Numidia ==
'''Numidia''': degDeg lweqt n Numidia Vgayet ur tesɛi ara lqima meqqren imi tella tebɛed ɣef Cirta (tamanaɣt n Numidia).
 
=== Ifniqen ===
<!--[[Tugna:Yemma_Guraya.jpg|thumb|250px|left|Yemma Guraya]]-->
Ifniqen llan uqbel kullec d agdud amzenzu. Ɣur-sen Bgayet tella d yiwen n umkan anda zemren ad zzenzen lqecc-nsen, ad myibdalen tiɣawsiwin d imezdaɣ n tmurt, akked ubrid yelzzm-asen ad ɛeddin am wakken ad kemmlen ɣer leswaq n tmura-nniḍen, mazal yella armi d tura yiwen n lmersa afniqi deg "Azraruḥ" (yeqreb ɣer [[Adrar Ufarnu|Wedrar Ufarnu]]).
 
=== Rruman ===
[[Tugna:Roman Empire Map.png|thumb|400px]]
Seddaw Listiɛmar Arumani, mbeɛd lexsara n [[Yugurten]], Bgayet tettusemma Saldae, tella d yiwet n temdint n tastaɣt n lɛesker n Roma. Saldae tesɛa azal meqqren deg temnaḍt tarumanit n Mureṭanya Caesariensis.
Ligne 69 ⟶ 70 :
Irumaniyen sxedmen-d tasertit n takrit akked n aseɣred, fkan-d tiɣermi tarumanit i wid akk i yesteɛrfen s uɣmar arumani, dɣa mbeɛd leqrun n tilin deg Tefriqt Ugafa, aḥric ameqqran n lɛesker n Roma deg Tefriqt llan d Imaziɣen, imi lxedma deg lɛesker n Roma tella d yiwen n ubrid ɣef tiɣermi tarumanit; ɣef wayagi ma ad nẓer ɣef leqbur n uḥeric ameqqran n lɛesker irumaniyen deg Tefrqit ad naf d ismawen imaziɣen i sɛan.
 
=== Iwandalen ===
 
Iwandalen rran [[Saldae]] d tamanaɣt-nsen ([[429]]-[[534]]) imi d-kecmen deg useggas n [[429]], Saldae tella d yiwet gar temdinin i yesɛan ccan deg umenkad Arumani ɣef wayagi lexsara-ines tella d yiwet n twaɣit ɣef ugdud Arumani.
Ligne 79 ⟶ 80 :
Iwandalen ur dumen ara deg Bgayet imi deg useggas n 534 [[Ibiẓanṭiyen]] kecmen ɣer Saldae ssufɣen-d [[Iwandalen]] ɣer berra, steɛmren Tafriqt Ugafa.
 
=== Ibiẓanṭiyen ===
 
Amenkad Abiẓanṭi idum-d deg [[Tafriqt n Ugafa|Tefriqt n Ugafa]] seg [[534]] armi i yexser amgaru mgal [[Aɛraben]] wid-a bdan ṭrad d Listiɛmar n [[Tefriqt]] deg [[Lqern wis VIII]] (wis tmanya) (azal n [[642]] -[[705]]). [[Ibiẓanṭiyen]] s tzemmalt-nsen ur tɛettlen ara imi negren isutal n [[Yiwandalen]] deg [[Saldae]]. Gar tamawt, ladɣa lwandalen xesren ayen sɛan deg [[Tefriqt]], qqimmen deg Bgayet, ɛacen gar [[Imaziɣen|Yimaziɣen]] armi ur uɣalen ur ttwaɛqalen ara merra imi d Imaziɣen tura i yellan. Ayagi merra d ayen i d-yeḍran ɣef [[Irumaniyen]] akked Ibiẓanṭiyen daɣen; ayagi d lwert aqdim n ugdud amaziɣ ur zmiren ad t-nekren.
 
=== Aɛraben ===
 
Listiɛmar aɛrab d listiɛmar i d-yeǧǧan tikta meqqren akter n wiyaḍ ɣef umezruy n [[Imaziɣen|Yimaziɣen]]. Aɛraben xellfen [[Ibiẓanṭiyen]] deg useggas n [[705]] armi deg uzal n [[972]]. Listiɛmar aɛrab n tmurt n Yimaziɣen d yiwet n twaɣit i d-yellan ɣef Yimaziɣen di tazwara armi rebḥen tilelli-nsen deg [[lqern wiss VIII]].
 
Takrit n Waɛraben ur tzgir ara tirrugza n Yimaziɣen, lameɛna Imaziɣen llan ɛyan imi nnuɣen aṭas n yiseggasen mgal aɛdawen i d asen-d-yezzin di yal tama, daymi xesren amgaru mgal Aɛraben.
Ligne 95 ⟶ 96 :
Deg [[1090]] [[At Ḥemmad|Iḥemmadiyen]], aferkaw n Yiziriyen, rran Bgayet d tamanaɣt-nsen; Iḥemmadiyen ḥekmen deg [[Lezzayer]] azal n lqern ([[1008]]-[[1152]]) armi nezfen ɣef ddemma n wanbaz n [[Banu Hilal]]. Deg uzal n [[1152]] [[Amussu n Tdukli]] (Lmuwaḥiddin s taɛrabt) ihudd tagelda n Yiḥemmadiyen.
 
=== Amussu n Tdukli ===
 
Deg uzal n [[lqern wiss XII]], [[Mmi-s n Tumert]] (a*. [[1080]] - a. [[1130]]), ccix amziɣ n lǧameɛ akked umalway n ddin yesnulfa-d tarbaɛt tamaziɣt n [[Amussu n Tdukli]]; Mmi-s n Tumert yura-d aḥric ameqqran n tektabin n ddin s tutlayt tamaziɣt.
Ligne 109 ⟶ 110 :
[[Lqern wiss XVI]] yeẓra-d daɣen talalit n Tmurt n yiqbayliyen deg tlemmast n Tefriqt, imi aḥric ameqqran n Tefriqt i yettmuqulen ɣer rrif n lebḥer yella seddaw listiɛmar aɛutmani.
 
=== Tadukli n Tmurt n Yiqbayliyen ===
 
Tanaya n Yiqbayliyen tɛac azal n 300 n yiseggasen armi d taslekt tafransist deg useggas n 1830.
Ligne 123 ⟶ 124 :
Deg taggara, agdud aqbayli yexesr ɣef ddemma n lqewwa tatrart n Fransa akked lexdeɛ n ugeldun n waɛraben yettusemman Ɛebd Lqader imi d-yefka takbabt-is ɣef Umtawa n Tafna lwaḥid Fransa; ayagi yefka-d lweqt d lǧehd i Fransa ad tkemmel ɣef wayen yeqqimen deg lebɣi n Yiqbayliyen .
 
=== Iɛetmaniyen ===
 
Iɛetmaniyen seddaw n timelwi n Xir Ddin d gma-s Ɛarruǧ i d-ixelqen atrar usamer n Lezzayer, bdan aseɣwel n tama-yagi am usutel n Yiflisen n ddunit merra. Taflist-nsen ternu, temɣi-d ɣef lqrun 1600; taflist mgal lbaburat n Lmarikan deg lebḥer-nneɣ ssebba n ṭrad n Teflist Tamezwarut, akked ṭrad n Teflist tis snat, anda mmuten aṭas n yimdanen.
Ligne 129 ⟶ 130 :
Bgayet deg lweqt-nni ur tesɛi ara aṭas n lɣaci imi aḥric ameqqran n yimezdaɣ-ines llan kra d Imaziɣen akked waṭas n yiflisen d lɛesker iɛetmaniyen s twacult-nsen.
 
=== Taslekt Tafransist ===
 
Mbeɛd lexsara n ccix Amɣar, Aḥeddad, akked Faḍma n Sumer, aḥric ameqqran n yinelmaden-nsen ttwanfan ɣer La Nouvelle-Calédonie; ɣef tagara n taslekt n Fransa aṭas n lɣaci i ixesren ixxamen-nsen, akal-nsen, akked lḥerma-nsen.
Ligne 139 ⟶ 140 :
Fransa teqqim deg Bgayet azal n 100 n yiseggasen armi texser ṭrad deg useggas n 1962.
 
=== Bgayet n Tura ===
[[Tugna:bgayet.jpg|thumb|250px|Bgayet]]
 
Imi irumiyen ffɣen, iqbayliyen kecmen ɣer tlemmast n temdint, Bgayet teẓra timeriwt tameqqrant n yimezdaɣ, ussan-agi Bgayet s lmersa-ines tella d yiwet n temdint i imeqqren deg tmurt n Yiqbayliyen .
 
== Tarakalt ==
Tella deg ugafa n [[tawilayt n Bgayet|twilayt n Bgayet]], ɣef [[tafsirt]] [[ilel Agrakal|agrakal]] dɣa tettwazger sɣur asif n [[Summam]], taɣiwant n Bgayet tella deg iri n ilel Agrakal deg ugafa d ugmuḍ dɣa tennuled tiɣiwanin n [[Tuǧa]] deg ugmuḍ, n [[Asif n Ɣir]] deg wenẓul dɣa [[Buxlifa]] d [[Tala Ḥemza]] deg wenẓul-agmuḍ.
 
Ligne 160 ⟶ 161 :
}}
 
=== Igemmamen (Lḥumet) n Bgayet= ==
 
*Acercur
Ligne 215 ⟶ 216 :
[http://www.bgayet.net/ Bgayet.net]
 
== Ismal n Internet ==
* '''[http://www.travel-images.com/kabylie.html Tignatin n Bgayet]'''
 
== Tizmilin ==
<references/>