Sliman Ɛazem d amedyaz, anaẓur, agerutlay d ameskar n ccna aqbayli (taqbaylit). Ilul ass n 19 ctamber 1918 di taddart Agni n Yeɣran, i d-yezgan di lɛerc n At sedqa, di tama Iwadiyen. Mi ara nmuqel af ayen yecna Sliman Ɛazem u amek yecna, yella cbih aṭas ar tmedyazt n Si Muḥend u Mḥend, amedyaz aqbayli n tidmi wis XIX. Ur neɣleḍ ara ma nenna-d: Sliman Ɛazem yella i tidmi wis XX ayen yella Si Muḥ u Mḥand i tidmi wis XIX. Ur nettu ara belli Sliman Ɛazem yudred Si Muḥ u Mḥand d acḥal n tikkal di kra tezlatin-ines.

Sliman Ɛazem
Tameddurt
Talalit Agni n Yeɣran, 19 Ctember 1918
Taɣlent Lezzayer
Tutlayt tayemmat Taqbaylit
Lmut Moissac, 28 Yennayer 1983
Tiɣri
Tutlayin Taqbaylit
Amahil
Amahil acennay, amedyaz, auteur-compositeur ou autrice-compositrice (fr) Suqel d amaru
Artistic movement Aẓawan aqbayli
Dduzan n lmusiqa snitra
taɣect
slimane-azem.com
Asarag Sliman Ɛazem di Paris wis 14

Sliman Ɛazem yemmut berra n tmurt-is d twacult-is n tmurt ass n 28 yennayer 1983 di 'Moissac' di Fransa. Ass-nni d Radyu Beur, Radyu Tamaziɣt akk d tilizri n Fransa : Antenne 2, i d-yefkan lexbar n tmettant n Sliman Ɛazem. Ass n 30 yennayer, ussan-d aṭas n lɣaci si yal tama n Fransa i wakken ad awzen fell-as. Tawacult-is yakk tella teḥḍer: ama d tameṭṭut-is 'Lucienne' umi qaren Malika (temmut deg useggas n 1995), ama d atmaten-is d warraw-nsen yakk, ama d weltma-s Wardiya i d-yussan si Lezzayer. Azekka nni, ass n 31 Yennayer, i yenṭel.

Sliman Ɛazem ɣur-s 2 tyesmatin: Ḥejila d Wardiya (temmut deg 2006), akk d 3 n watmaten: Bujma, Wali (yemmut deg 2002), akk d Ali (yemmut deg 2005). Imawlan-nsen isem-nsen: Lamara d Yamina.

Tuddert ẓreg

Yiwen ur s-yenna acku Sliman Ɛezem, mi yella d agrud, ad yefeɣ d anaẓur ifazen n ccna aqbayli. Illa d mmis umekraz (ufellaḥ), deg uɣerbaz ur ifaz ara aṭas. Aqerruy-is iweha sanda nniḍen u yella d win i ḥemlen timucuha n 'La Fontaine'. Dɣa d anecta ijjan later deg umecwar-ines n taẓuri d ccna, imi di tizlatin-ines isexdam aṭas iseɣwan (lḥiwan).

Sliman Ɛazem yeffeɣ tadart-is bezzaf d ameẓyan. yella di leɛmer-is 11 isseggasen asmi iruḥ ar Lezzayer tamanaɣt i waken ad yexdem si Rrumyen di tama n Sṭawali, af yiri n ill agrakal. Asmi yewweḍ 19 isseggasen izger ill agi ar Fransa, ar tɣiwant n Lleɣwi (Longwy) anda yebda ixeddem deg yiwet n Luzin, uqbel ad isɛedi lɛesker-is, u ad yettekki di trad-nni umi qqaren 'Issoudun'. Deg 1940, iffeɣ-ed si lɛesker, u iruḥ ar Paris anda ixdem daxel uderbuz 'Métro RATP' (akken yeqqar di yiwet ger tizlatin-ines). Sin iseggasen umbeɛad, wint lɛesker n Lalman ar Rhénanie di tama umalu n Lalman, alama d tilelli n Fransa deg 1945. Kra iseggasen akin, iṭef yiwet n lqahwa din di 'Paris', anda illa icennu iy iminigen.

Taɣuct tamezwarut ines d A Muḥ a Muḥ isufeɣ-itt-id af iminigen (iɣriben). D tazlit id yeldin abrid i wazal n 50 iseggasen n ccna iwenɛen.

Asmi i tewwi Lezzayer azarug ines deg useggas n 1962, Sliman Ɛazem ikat aṭas ɣef udabu (leḥkum) azzayri. I waya illa megdul di Rrayu n teqbaylit ger iseggasen n 1967 ar 1988. Dɣa asmi imut deg 1983, yemḍel di Franṣa, imi ur tejjan ad yilli wanecta di tmurt-is.

Aṭas inaẓuren n ccna n teqbaylit iy aran tajmilt i Sliman Ɛazem. Gar-asen Lwennas Meɛṭub mačči kan di yiwet n taɣuct.

Qqaren Sliman Ɛazem d 'Jean de la Fontaine' n Leqbayel ẓreg

Sliman Ɛazem illa d win ikaten aṭas s inumak (lmeɛnat), imi d win i d-isenṭaqen iseɣwan (lḥiwan) di tezlatin ines: izem, uccen, amqerqer, azger, aɣyul, asardun, ayaziḍ, amcic, aqjun, taweṭṭuft, inissi, awtul, ... atg. I waya umi kra iɣmisen d ineɣmasen n Fransa semman-as i Sliman Ɛazem : 'Jean de la Fontaine Kabyle'.

Deg umedya tagi d yiwet n tmacahutt um'isemma : Ccra n lḥiwan (Parodie de justice animale).

Ayen ɣef yecna ẓreg

Nezmer ad nini belli Sliman Ɛazem, ulac ɣef wacu ur icna ara. Yal aḥric n tmeddurt n imdanen ur tijja, ladɣa iɣeblan i d-ttmagaren di ddunit. Icna ɣef unekcam afranṣi (Ffeɣ ay ajrad tamurt-iw), af uzarug n tmurt (Iḍehr-ed wagur, itebɛ-it-id yitri), tafsut imaziɣen (ɣef teqbaylit yuli wass), tajjadit (Lejdud, A Taqbaylit a Tigejdit), tayri (nekk akk d kem), aɛebbuḍ, idrimen, tazmert, lbaṭel, lmut, tagmatt, lɣwerba, ddunit, 'carte de résidence', atg. Dayen ijjan lɣaci qqaren-d : ur d-ijja Sliman ayen a d-nini, imi kulci inna-t-id.

Sliman Ɛazem illa d anagi n umadal ixeṣren, ur iban s anda i t-teddu, aken yeqqar deg umeslayen-is: Ilah ɣaleb, Kulci yeqleb, Zzman tura yexxerweḍ, atg. Tuɣac n Sliman Ɛazem d tugniwin n temetti i d-isnuqul. Di tezlatin ines, yehder af zik d tura. Ar Sliman Ɛazem, zik tella nniya, nnif d tagmatt, ma d tura d aɛebbuḍ, d idrimen, d leḥsed, atg. Anecta yakk icnat s imeslayen iḥerfiyen: a ḥafid a settar, lqern 14, ṣaḥa di lweqt aɣeddar, atg.

Ulama deg akud (lweqt) ines, llan aṭas inazuren n ccna n teqbaylit i yecnan af lemḥayen n lɣwerba, lameɛna ar waṭas n leqbayel Sliman Ɛazem illa d win i t-ticnan ugar, imi lɣwerba tejreḥ ul-is nezzeh. Asmekti-s af tmurt n leqbayel dima yella di tezlatin ines, am : D aɣrib d aberrani, Ay afrux ifirelles, a tamurt-iw aɛzizen, atg.

Sliman Ɛazem, ɣas aken icna af leɛwayed, u illa yessarem akken leqbayel ad ṭfen deg-sen, lameɛna tamuɣli ines ar umadal atrar tella muqret. Illa d win i yettwalin acu ara yedrun ar zdat. Yesɛa isefra n necraḥa d utihi af tsartit tagreɣlant, am di tezlatin n: Amek ara nili ṣuṣṭa, Terwi tebberwi, atg.

Daɣen Sliman Ɛazem iṣehḍar-ed aṭas iseɣwan di tezlatin ines, ladɣa ma yebɣa ad iwet deg isertiyen i ṭṭfen adabu n tmurt. Ger tuɣac agi, nezmer ad nader kra am: baba ɣayu, taqṣit umqerqer, tlata yeqjan, Ufiɣ-d tasekkurt teḥzen, azger yeɛqel gma-s, atg.

Aḍebsaru ẓreg

Tizlatin ẓreg

  1. A Muḥ A Muḥ (Ma tedduḍ anruḥ). Alqem (version) wis 1u id ifɣen deg 1948
  2. Aṭṭas i sebreɣ (akw d Bahia Faraḥ)
  3. Nek akw d kem (akw d Fadma Zuhra)
  4. Nek d lmir (s teqbaylit d taɛrabt n Lezzayer)
  5. Akk-agi difeɣ lexbar
  6. Amek a nilli ṣuṣta (s teqbaylit d taɛrabt n Lezzayer)
  7. Debza u dmaɣ (akw d Moḥamed Ḥilmi)
  8. Lalla Margaza
  9. Ezhar ddi ččina
  10. Annaɣ ay aɛebuḍ (Alqem wis 1)
  11. Ṣelliw af nbi
  12. Ay ul-iw utub
  13. Allah ɣaleb
  14. Arrebi Almudaber (Alqem wis 1)
  15. Ata lqum
  16. Tixraṣ i lɛabd adihder (akw d Moḥamed Ḥilmi)
  17. Idrimen idrimen
  18. Dunnit tettɣuru
  19. Ur ideqar
  20. Rebbi kečč damɛwen
  21. Ay ul-iw ili-k d lḥar
  22. Ezman ixarwaḍ
  23. Aḥbib n wul-iw iruḥ
  24. Afrux ifileles
  25. Effeɣ ay ajrad tamurt-iw
  26. D aɣrib d aberani
  27. Ezux d lmecmel
  28. Iḍahr-ed wagur
  29. Neḍleb Rebbi ad aɣ yafu
  30. Berkayi tisit n crab
  31. Nettruḥ u nettuɣal
  32. Ikfa laman
  33. In-as i leflani (Alqem wis 1: t ruḥ)
  34. Aya tmurt-iw (Alqem wis 1: t ruḥ)
  35. Terwi teberwi
  36. Azger yaɛqel gma-s
  37. Lahbab lweqta
  38. Zman elɣaṭi
  39. Akem ixda rebbi a dunit
  40. Baba ɣayu
  41. A Muḥ A Muḥ (Ma tedduḍ anruḥ). Alqem wis 2 id ifɣen deg 1967
  42. Amqerqer bw umdun
  43. Taqsiṭ bw umqerqer
  44. In-as i leflani (Alqem wis 2 id ifɣen deg 1967)
  45. Tseɛṭac meɣres
  46. A tamurt-iw aɛzizen
  47. A tigejdit
  48. Aha lala lala
  49. Annaɣ ay aɛabuḍ (Alqem wis 2 id ifɣen deg 1967)
  50. Argaz t tmeṭṭut
  51. Arrebi lmudeber (Alqem wis 2 id ifɣen deg 1967 neɣ 1968)
  52. Ayamudin
  53. Ayul-iw henn-iyi
  54. Cfiɣ ttuɣ
  55. Ukw aayiɣ
  56. A nekkar leḥsan
  57. Wah Rebbi Wah
  58. Muḥend u Qasi
  59. Iya wiyak Ahmed
  60. Lqarn 14
  61. Lfull di bawen
  62. Tlata yeqjan
  63. Diminu
  64. A ttnaddiɣ ad cetkiɣ
  65. A Madame encore à boire
  66. Amenṭas
  67. Awin ilan d lfahem ( adebsi ureɣ deg 1970)
  68. Lweqt aɣedar
  69. Gumaɣ ad mektiɣ
  70. I lukan d ulac lukan
  71. Ul-iw baqi ittxemim
  72. Wiyak a lfahem
  73. A nxemmem
  74. A tagiṭart-iw
  75. Aya tmurt-iw (Alqem wis 2 s tgiṭart kan)
  76. Asefru
  77. Bunadem
  78. Da Meẓyan
  79. Ddunit
  80. Zhar iɛawjen (Akw d Ccix Nuredin)
  81. Lejdud n zik
  82. Nukni i d nukni
  83. Si Muḥ u M'ḥand yenna-d
  84. Si zik
  85. Tabratt
  86. Taqbaylit
  87. Taqsiṭ lewḥuc
  88. Taqsiṭ n Muḥ
  89. Wa ibenu wa itthudu
  90. Ya Muḥend
  91. Yir lexbar n lmut
  92. Zik ɣilaɣ d aqeṣer
  93. La Carte de résidence
  94. Tasekkurt
  95. Wid ijebben leqlam
  96. Yyaw a ttezrem
  97. Ahddad n at yanni
  98. Melt-iyi-d ma tecfam
  99. D nekni i d nekni
  100. 101 Ddunit akka i telḥad

Idrisen n tuɣac ẓreg

Sliman Ɛazem, ulac af wacu ur icna ara. Yal aḥric n ddunit ur tijja. Icna ɣef unekcam afranṣi (Ffeɣ ay ajrad tamurt-iw), ɣef uzarug n tmurt (Iḍehr-ed wagur), tafsut imaziɣen n 80 (ɣef teqbaylit yuli was), tajjadit (Lejdud, A Taqbaylit a Tigejdit), tayri (nek ak d kem), lɣwerba (D aɣwrib d aberrani), dunit (ṣaḥa di lweqt aɣedar, Ilah ɣaleb, Kulci yeqleb, Zzman tura yexxerweḍ, Amek ara nili ṣuṣṭa, Terwi tebberwi), tamurt n leqbayel (Ay afrux ifilelles, a tamurt-iw aɛzizen), aɛebuḍ, idrimen, lmut, nnif, tagmatt, 'carte de résidence', atg. Dayen ijjan lɣaci qqaren-d : ur d-ijja Sliman ayen ad nini, imi kulci inna-t-id. Daɣen Sliman Ɛazem i ṣehḍar-ed aṭas iseɣwan di tezlatin ines am: baba ɣayu, taqṣit umqerqer, tlata yeqjan, Ufiɣ-d tasekkurt teḥzen, azger yaaqel gma-s, atg. Atnan imeslayen n kra n tuɣac s Sliman Ɛazem.

Ẓer Idrisen n tuɣac n Sliman Ɛazem

Tijmilin ẓreg

Tamdint n Paris (asun wis 14) tefka isem n Sliman Ɛazem i yiwwen n usarag.

Tamselyut, Iseddagen akk-d Izdayen Iberraniyen ẓreg