Tizmekt tazegzawt neɣ Taɣaɣa tazegzawt' (Assaɣ ussnan: Balaenoptera musculus) d aɣersiw amsuṭaṭ awlal meqqren s waṭas yeṭṭafar Tader-fesna n tzemkin tibalinyin,[1]Teɣzi-ynes yessaweṭen ɣer 30 m[2] d wazuk-is i zemren ad yugar 170 n iṭunnen[3] yeǧǧa-t ad yili d aɣersiw meqqren yettwassnen deg wakuden yakk.[4]

Tizmekt tazegzawt
Addad n taggaẓt

Talmest yettwaggzen s umihi wengar (IUCN 3.1)
Tasensartut
TageldaAnimalia
AdurChordata
AsmilMammalia
TafesnaArtiodactyla
TawacultBalaenopteridae (fr) Balaenopteridae
TawsitBalaenoptera (fr) Balaenoptera
talmest Balaenoptera musculus
Linnaeus, 1758
Taẓuni tarakalt
Isali amatan
Tadist 11,5 ayyuren
Aɣbalu agejdan n wučči Euphausiacea (fr) Suqel
Teɣzi 27,1 m

Tafekka n tzemket tazegzawt d taɣezfant d tusdidt tettwaklu s waṭas n yiniten ifarayen anda azagur-is d azunɣid yezzegzun ma deg yidis n wadda d adnanes.[5]

Tizmekt tazegzawt tgebber seg 3 n tdefrin ma drus, Tidefrin-a gant:

Učči n tzemkin tizegrawin yezzi ɣef truca timeẓẓyanin kan yettusemman s tekrileyyin.[6]

Aglam d tkelli ẓreg

 
Tizemkt tazegzawt treffed adfar-is sufella n waman
 
Tizmekt tazegzawt tamawwaṭ

Tafekka n tezmekt tazegzawt d taɣezfant, talɣa-ynes tusdidt yerna yettbin-d yezzuɣzef s wassaɣ ɣer tfekkiwin n tzemkin niden yeččuren di tfekka.[7] ma d talɣa n yixef-is isbeṭ, yemmug am usekkil n U. Yegber seg tefririyin tuffiɣin yezzuɣezfen seg wesmum alamma d acenfir imineg.[7] Amur amezdat n yimi d azuran yerna yegber seg wazal n 300 n tfilin tifawin[7], ttcengilent-d seg uɣesmar imineg s akin ad tuɣal s wezgen n umiter (0,5 m) ɣer yimi. Dinna llan gar n 70 d 118 n yimrujen yettenfufuden deg ugerjum s umsadaɣ yakk d uzzuɣzen n tfekka-ynes, imrujen-a ttallent deg usufeɣ n waman seg yimi seld mi ara ad yečč

Tassacaft n uzagur n tezmekt tazegzawt d tin meẓẓiyen,[7] anda teɣzi-ynes tga gar n 7/8 ar 70 cm ma d addud-is gar n 20 ar 40 cm,[8]tasaccaft-a tettbin-d i kra n wakud kan mi ara ad tili treddeb. Teɣzi n tsaccafin n tezmekt tazegzawt tga gar n 3 ar 4 m, ini n wadisen-is iminigen han d izunɣiden yakk d tlisa tusdidin mellulen, ma d yidisen imazdaren d imellalen, ini n yini n uqerruy d wedfar gan d izunɣiden, dɣa tisacafin-is d wamuren-is iminigen ttilin deg waṭas n tikkal d iberbacen.[1] Tazzla d urured n tezmekt tazegzawt tezmer ad taweṭ alamma d 50 km/s as mara ad tili tessedmir d tzemkin niden s umdemmer meẓẓiyen. Ma f tazzla-ynes tamudemt mi ara ad tili treddeb tettawaṭ ar 20 km/s,[1] mi ara ad tili tettett tessedras deg tazzla-ynes alamma d 5 km/s

Tazmek tazegzawt tettidir iman-is deg tuget n wakuden neɣ d yiwet n tezmekt niden, ma deg yideggan anda yettili wučči s tuget zemrent ad gint tagrawt yugaren 50 n tzemkin deg tjumma meẓẓiyen, maca tizemkin tizegrawin ur d-tgint ara tigrawin yeqqnen am tid n tzemkin tibalinyin niden

 
Tugna seg igenni tesskanay-d tisaccafin-is tidemrawin


Ableɣ ẓreg

 
Ifli seg wansa i d-tessuffuɣ aman
 
Tasaccaft n warur n tezmekt tazegzawt (deg tama tazelmaṭ n tugna)

Tizmekt tazegzawt d aɣersiw ameqqran yettwassnen yakk ig ddren deg tegnit ama tura neɣ deg yal tallit yezrkn,[7] ma d adinaẓur ameqqran yakk yettwassnen iga d Arjintinusawrus yeddren deg tallit n tudralmast. Azuk-is d win yellan yettawaṭ ɣer 90 n iṭunnen,[9] ayen i d-immalen d akken d tizmekt tazegzawt i d-t-yugaren s waṭas. Dɣa azuk n tezmekt tazegzawt d win yemrayen i wakat s usrag n ubleɣ-is meqqren s waṭas. Akken i tga tegnit yakk d tzemkin timeqqṛanin niden i d-gemmren inegmaren, iwetmen n tezmekt tazegzawt werjin ttwaktan yakk, maca ttwagzamen ɣer igezzumen meẓẓiyen sin akin ad yifrir (ad yishil) wakat-nsen, dɣa anecta yeǧǧa isazalen n wazuk i d-ttafen d wid i d-itteffaɣen ur wwiṭen ara ɣer wazuk-is imdetti (n tidett) acku tizmekt mi ara ad tettwagzem tzelli (tesṛuḥay) aṭas seg yimazzalen-is d idammen-is

Tizemkin tizegzawin yettidiren deg ugaraw anaṭlas d ugaraw Amelwi ttilint meẓẓiy-it ɣef tid yettidiren deg yideggan yudsen ɣer tizgelt n unẓul, anda i d-ttujerden wazuken igan gar n 150 alamma d 170 n iṭunnen i tzemkin yessawaṭen di teɣzi ɣef 27 m, dɣa isindi aɣelnaw n temsuṭaṭ tiwlalin Amrikan yefkad asazel ɣef tzukt teɣzi-ynes 30 m s ugar n 180 n iṭunnen, ma d tazmek meqqren yakk i d-tuzen s talɣa tufrint Tella d tawtemt azuk-is yessaweṭ ɣer 177 n iṭunnen.[10]

Asesmel ẓreg

Agmar ẓreg

Addad n taggaẓt ẓreg

Ẓeṛ daɣen ẓreg

Imniren ẓreg

  1. 1,0 1,1 et 1,2 American Cetacean Society Fact Sheet – Blue Whales. Archived from the original on 11 July 2007. Retrieved 20 June 2007
  2. J. Calambokidis and G. Steiger (1998). Blue Whales.Voyageur Press
  3. Animal Records. Smithsonian National Zoological Park. Retrieved 2007-05-29[dead link] Archived 2016-02-29 at the Wayback Machine
  4. What is the biggest animal ever to exist on Earth?. How Stuff Works. Retrieved 2007-05-29 Archived 2014-02-24 at the Wayback Machine
  5. Species Fact Sheets: Balaenoptera musculus (Linnaeus, 1758). Fisheries and Aquaculture Department, Food and Agriculture Organization, United Nations. Retrieved 2012-12-24 Archived 2018-02-03 at the Wayback Machine
  6. Jason de Koning and Geoff Wild (1997). Contaminant analysis of organochlorines in blubber biopsies from blue whales in the St. Lawrence Seaway. Trent University. Retrieved 2007-06-29 Archived 2017-03-28 at the Wayback Machine
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 et 7,4 Size and Description of the Blue Whale Species". Retrieved 15 June 2007 Archived 2018-01-21 at the Wayback Machine
  8. Mackintosh, N. A.; Wheeler, J. F. G. (1929). Southern blue and fin whales. Discovery Reports I: 259–540
  9. (Spanish) Bonaparte J, Coria R (1993). Un nuevo y gigantesco sauropodo titanosaurio de la Formacion Rio Limay (Albiano-Cenomaniano) de la Provincia del Neuquen, Argentina. Ameghiniana 30 (3): 271–282
  10. Tuccḍa n temsisɣelt: Balise <ref> incorrecte : aucun texte n’a été fourni pour les références nommées pop