Gerruma (Guerrouma) d yiwet n temdint d tamecṭuḥt, tuzga-d tuzga-d deg twilayt n Tubiret ger Lexḍareyya (Lakhdaria) d Teblaḍt (Tablat). Gerruma tuzga-d deg yidurar-nni anda akk-n tamaziɣt ur tesɛi ara aṭas ay-a seg wasmi ay tenger (ahat ur ttawḍen ara lqern d uzgen ay-a), yernu ar ass-a, mazal llan aṭas n yismawen n yimukan deg tmurt n Gerruma, d ismawen imaziɣen.

Gerruma


Ansa
Carte
 36°26′00″N 3°25′38″E / 36.433385°N 3.427219°E / 36.433385; 3.427219Coordinates: 36°26′00″N 3°25′38″E / 36.433385°N 3.427219°E / 36.433385; 3.427219
Awanek anayanLezzayer
TawilaytTawilayt n Tubiret
TadayraTadayra n Lexḍareyya
Amekzay uglim
Izṭi akudan

Gerruma tuzga-d deg yiwet n tama tamedrart (anda ay llan yidurar), yernu ggtent tẓegwa (leɣwabi) deg tama-a. Llan sin yidurar ay d-iqerben ɣer-s : yiwen qqaren-as adrar n Mesgida (Mesguida) ma d wayeḍ qqaren-as adrar n Tamesgida (Tamesguida). Yuɣ lḥal, newwi-d yagi awal ɣef yisem n umkan "Tamesgida", u nenna-d dakk-n awal-a anamek-is (lmeɛna-s) "lǧameɛ" s tmaziɣt taqburt.

Deg way-n yerzan "Gerruma", isem-is ulac ccek dakk-n d amaziɣ, ɣas ma yella ass-a imezdaɣen n tama-a la ssawalen taɛrabt. Yewwi-iyi-d Ṛebbi dakk-n "Gerruma" ad yili yekka-d seg "Igerrumen", d asget n "Agerrum". Deg tmaziɣt, "agerrum" d amrabeḍ, d amdan yesɛan liman iǧehden, yifen medden deg wamek yumen d wamek ixeddem Ṛebbi, yernu ɣef way-a, medden ttqadaren-t (saint). Yuɣ lḥal, mmeslayeɣ d yiwen umeddakel-iw seg temdint-a, yenna-iyi-d dakk-n din sɛan imrabḍen, dɣa d ay-a ay d iyi-yeǧǧan ad xemmeɣ dakk-n ahat, imi ay llan yimrabḍen dinna ay as-semman i taddart-a akk-a "Gerruma" (ara yilin yekka-d seg *Igerrumen).

Tuɣ, ur netḥiqq ara ma yella d tidet, zik "Igerrumen" ay as-qqaren i tama-a, maca isem n "Gerrumen" (ara yilin ula d netta yekka-d seg "igerrumen") yella daɣen deg yismawen n yimukan n tlemmast n Ldzayer. "Gerrumen" d isem n udrar aɛlayan akk deg tama n Ccriɛa (Chrea), deg Waṭlas ablidi (deg unẓul-sud n Blida).

Yuɣ lḥal, imezdaɣen n kra n umkan, mi ara ǧǧen tamaziɣt, ula d ismawen n yimukan-nsen ad bdun ad ten-ttbeddilen : llan kra ttekksen-ten u ttarran-d deg umkan-nsen ismawen niḍen (s taɛṛabt), u llan kra n yismawen imaziɣen, ɣas qqimen-d, maca ad asen-beddlen anṭaq-nsen, ad ten-sxeṣ̣ren u ad qqlen weɛṛen i uɛqal. Yuɣ lḥal, mi ara yeqqel ugdud n kra n tama ur la yessawal ara tamaziɣt, ad yeqqel ur ifehhem ara anamek (lmeɛna) n yismawen-nni n yimukan imaziɣen, dɣa ad yeqqel ur d-yecliɛ ara ma yenṭeq-iten-id ṣ̣eggmen neɣ ala. Yagi, ula d iwerdaniyen (ibeṛṛaniyen), mi ara d-kecmen ɣer walbaɛḍ n tmura, imi ur fehhmen ara anamek n yismawen n yimukan n tmurt-nni neɣ ur uɣen ara tanumi neṭṭqen-ten-id, ad ten-szelgen (Sidi Fṛeǧ, Ifṛensisen rran-t "Sidi Ferruch").

Deg way-n yerzan "Gerruma", llan sin yibeddilen ay d-yeḍran : tamezwarut, teɣli teɣri n tezwara (voyelle initiale) "i" (dɣa yeqqel yisem-nni qqaren-as "Gerrumen", am yisem n udrar n Ccriɛa). Sakk-in, adfir-nni (suffixe) n usget (-en), ibeddel u yeqqel d "a". Yuɣ lḥal, seg zik, wid yessawalen tutlayin niḍen ttbeddilen ismawen imaziɣen yettfakan s "-en", u ttarran-ten ttfakan s "-a".

Deg tallit n Rruman :

Ahat yella yewɛeṛ ɣef Ṛṛuman ad d-neṭqen ismawen imaziɣen yettfakan s "-en", dɣa ssafessen ɣef yiman-nsen taɛkemt u qqlen neṭṭqen-ten-id u ttarun-ten s "-a" deg taggara.

Daɣen akk-a ay gan Yifṛensisen d Waɛṛabwalen deg Ldzayer :

Guṛaṛa d yiwen n umda (oasis) ay d-yuzgan deg unẓul (sud) n Tɣerdayt. Amda-a zedɣen-t Yimẓabiyen u qqaren-as "Iguraren". D acu kan, seg zik aɛṛabwalen n Ldzayer qqaren-as "Guṛaṛa", u asmi ay d-wwḍen Yifṛensisen, qqlen la as-ssawalen "Gourara".

Imceddalen d yiwet n temdint ay d-yuzgan deg ugmuḍ (ccerq) n twilayt n Tubiret (Bouira). Ifṛensisen llan la as-ssawalen "Maillot", d acu kan, asmi ay tewwi Ldzayer azarug-is (indépendance), teqqel tedbelt (administration) tadzayrit la as-tessawal "M'cheddala" neɣ "M'chedallah". Ay-a d amedy-a n ussezleg (asseɛwej) ay deg tadbelt tadzayrit tefka afus. Isem n temdint-a netta d "Imceddalen", d isem aqbur (aqdim), yernu yessefk ad yeqqim kan akk-n yella zik.

Tuddar ed Imkukan ẓreg

  • Adrar Takeyla
  • At Ccix
  • At Lkateb
  • At Yeḥya
  • At Ɛeyyad
  • At Ɛisa
  • At Ḥemdan
  • Babur
  • Gerruma
  • Iɣzer Ulmal
  • Kudyet Nnaḍur
  • Sidi Saleḥ
  • Tala Yilef
  • Zwaten