Urigami : Tameẓla gar ileqman

Contenu supprimé Contenu ajouté
Ajerriḍ 17:
 
=Amezruy awezlan n tẓuri=
=.Anekcum=
[[Tugna:singe5.jpg|left|thumb|Ibki i ttalin]]
Aḍfas n ukaɣeḍ yennulfa-d deg tmurt n Ccin, ttinin-as : Jiǎnzhǐ (akaɣeḍ ugzim). Awal-a yessegrew aḍfas akked ugzam n ukaɣeḍ. Taẓuri-a, ad yili teḍfer-d anulfu n ukaɣeḍ. Maca iban-aɣ-d tura, amhaz n tẓuri, anda ma ulac, yefka-d sin yifurkan, afurk Ajapuni akked ufurk Amuran neɣ ayen i umi nezmer ad as-nsemmi tura, afurk Amaziɣ-aspenyuli. Armi d lqern iɛeddan, deg iseggasen n 30 i demlalen yifurkan-nni, sakin dduklen, fkan-d Urigami atrar nessen tura s tewsatin-is. Ɣas akken llan yinmezrayen n wurigami, uran ddeqs n yidlisen ɣef umezruy n tẓuri, maca mazal d-tban akk tiwin d-yewwi ufurk Amaziɣ-aspenyuli. Yessefk ad ilin yinadiyen ilqayanen acku, ma yella Ispanyuliyen yufrar-d uttekki-nsen deg umhaz n tẓuri, ass-a, uɣalen d aɣerbaz am nitni am Yijapuniyen, aḥric d-wwin Yimaziɣen mazal-it yedreg. Mazal aṭas n tuttriwin i yeḥwaǧen tiririt. Ur yella ara deg yiswi-nneɣ, deg wedlis-a, ad nerr s telqey i yiseqsiyen akk yellan, maca ad neɛreḍ ad nefk kra n tektiwin ara inefɛen inadiyen i d-iteddun. Acku seg tama, wa d adlis n tectelt, seg tama nniḍen, xuṣṣen aṭas n yisallen deg taɣult-a. Yessefk daɣen ad nini, aseɣnew n tewsatin n wurigami yebḍa ɣef kraḍ (3). Tella tiwin d-yewwi ufurk Ajapuni, tella tin d-yewwi ufurk Amaziɣ-aspanyuli akked d wayen d-tewwi tallit tartar ideg ttekkan aṭas iɣerfan amedya n yimarikaniyen, ifransisen… Afurk Ajapuni seg-s i d-newwin Urikata (urigami ansayan), Sukudama (Urigami akuran), Urigami azegriran. Riɣ ad greɣ yiwet n tamawt ɣef wurigami azegriran, ɣas akken ilul-d deg tmurt n Japun, maca asetrer-is yeḍra-d deg tallit tatrar ideg kkin aṭas iɣerfan. Tiwin d-wwin yimaziɣen akked yispanyuliyen, d tawsit ideg ara naf cwiṭ seg tewsit tamadwan akked cwiṭ seg tewsit taddayan asmi llan deg tandalust, Spanya n wass-a. Tiwin n tallit tatrat tebḍa ɣef sin yeḥricen. Asetrer n tewsatin tiqburin amedya n wurigami amadwan, urigami azegriran… akked useɣnew n tewsatin timaynutin amedya n wurigami temsafga, urigami n tusnakt, urigami aẓuran…
 
=Afurk Ajapuni=
 
Deg useggas 610 i yekcem ukaɣeḍ ɣer tmurt n Japun. Imir-nni ahat i tedda turart n uḍfas n ukaɣeḍ, deg tallit-nni mazal tuɣal d taẓuri. D ineḍfaren n Tbudit i yewwin akaɣeḍ akked uḍfas-is seg tmurt n Ccin, yedda-d akked unekcum n Tbudit ɣer tmurt n Japun. D ijapuniyen i yefkan isem i tẓuri n wurigami. Kkin deg uslugen n tẓuri armi tuɣal turart n uḍfas i yes-s dehhun d taẓuri. Seg yewweḍ ukaɣeḍ ɣer tmurt i tebda turart tettak aẓar, llan ttinin-as Urikata. D acu kan deg tallit-nni ɣlay ukaɣeḍ, mačči menwala yezmer ad t-yekseb. Acku akaɣeḍ d taɣawsa ɣlayen, ḍefsen yes-s ibudiyen kra n tmudmin, ttafken-tent d asefk i Yuc-nsen Buda. Ttafken daɣen yemdanen tamudemt d asefk deg umenzu n useggas neɣ deg tmeɣriwin, i yesli akked teslit.
 
Zik, aselmed yella s wawal kan, tettafk-it yemma-s i yelli-s. D imi kan i d allal n tẓuri, ur yelli wacu yuran deg ukaɣeḍ. Aḍris amezwaru deg umḍal i d yemmeslayen ɣef tẓuri n uḍfas d asefru awezlan seg wammud n yisefra n Ihara Saikaku i d-iẓergen deg useggas 1680. Deg usefru-nni ad naf iglem-d umedyaz yiwet n targit yeččuren d iferṭeṭṭa n ukaɣeḍ. Adlis-a d abdar kan i d-yebder taẓuri n Wurikata (urigami ansayan n yijapuniyen). Armi d aseggas n 1764 i d-yeẓreg udlis nniḍen, tikkelt-a asentel-is yettmeslayed ɣef uḍfas n ukaɣeḍ, azwel-is: Ijellilen d tkerrusin «Hoketsuk».
 
=.Urigami atrar=